دسته بندی ها

بیماری های گوجه فرنگی

بیماری های گوجه فرنگی

پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی : Blossom End Rot

علائم اولیه پوسیدگی گلگاه شامل لکه های آب سوخته روی گلگاه میوه های رسیده یا در نزدیکی آن است . این لکه ها به سرعت رشد می کنند و ممکن است به هم بپیوندند و نواحی آسیب دیده وسیعی را بوجود بیاورند. به علت خشک و چروک شدن بافت ، سطح زخمها چروکیده و چرمی و به رنگ قهوه ای تیره تا سیاه در می آید. قسمتهای آسیب دیده معمولا مورد حمله پاتوژنهای ثانویه قرار می گیرند که باعث پوسیدگی نرم و فساد میوه می گردند. در برخی مواقع بافتهای داخلی بیرنگ شده و متلاشی می گردند بی آنکه علائم قابل مشاهده ای در سطح میوه وجود داشته باشد.
پوسیدگی گلگاه عارضه ای است که با کمبود موقتی کلسیم موجود در گیاه مرتبط است و با تغییرات رطوبتی خاک تشدید می شود . اگر میزان آب محدود باشد، رشد گیاه کند می شود و متعاقبا جذب مواد غذایی نیز کاهش می یابد. این موضوع باعث کاهش غلظت کلسیم در گیاه می گردد زیرا کلسیم توسط جریان آب در گیاه جابجا می شود. به همین دلیل بخشهایی از گیاه که سریع تر تعرق می کنند، بیشترین میزان کلسیم را دریافت می نمایند.این نواحی معمولا برگهای بزرگ هستند که به خاطر اندازه شان تعرق زیادتری دارند. به این ترتیب میوه های در حال رشد، کمترین میزان کلسیم مورد نیاز خود را دریافت می کنند. استرس های رطوبتی ای که حتی در نتیجه پژمردگی های جزئی گیاه بوجود می آید، برای ایجاد کمبود کلسیم کافی است. زمانی که رطوبت به حد مناسب می رسد، گیاه رشد طبیعی خود را از سر می گیرد. ولی جذب کلسیم هنوز کند است و گیاهی که به سرعت در حال بزرگ شدن است، کلسیم کافی برای رشد خود دریافت نمی کند. کاربرد کودهای نیتروژنه به صورت آمونیوم نیز مستقیما بر جذب کلسیم در گیاه گوجه فرنگی تاثیر می گذارد و باعث کاهش جذب کلسیم و تجمع آن در بافتهای برگ گوجه فرنگی می گردد. در ضمن قطع شدن ریشه ها نیز باعث این عارضه می شود.
میزان انتشار عارضه پوسیدگی گلگاه را می توان با فراهم کردن رطوبت یکنواخت در مزرعه( مثلا با استفاده از مالچ که هم باعث کنترل علفهای هرز می شود و هم مزرعه نیازی به کلتیواتور زدن پیدا نمی کند که ریشه ها در اثر آن آسیب ببینند ) و عدم مصرف زیاده از حد کودهای ازته کاهش داد. البته واریته های مختلف گوجه فرنگی از نظر حساسیت با هم بسیار تفاوت دارند. هیچکدام از واریته های حاضر تحمل کافی نسبت به این عارضه ندارند تا بتوان از آنها به عنوان یک راه کنترلی استفاده کرد. در ضمن گزارش شده است که اسپری به موقع میوه و شاخ وبرگ گوجه فرنگی با محلول رقیق شده کلرید کلسیم و تکرار آن، مانع از پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی می شود.

آفتاب سوختگی : Sunscald

علائم آفتاب سوختگی ابتدا روی گوجه فرنگی های کال دیده می شود. این علائم به صورت بروز نواحی سفید یا برنزه روشن روی میوه هایی است که در معرض آفتاب قرار گرفته اند. نواحی تغیییر رنگ یافته چروک خورده و فرورفته اند و اغلب با یک هاله زرد رنگ احاطه شده اند. این نواحی معمولا در قسمت بالای میوه ، جایی که بیشتر در معرض آفتاب قرار می گیرد، دیده می شوند. عارضه آفتاب سوختگی در بوته هایی که برگهای پایینی آنها دراثر Septoria یا Early Blight . از بین رفته اند، و میوه ها به شدت در معرض نور خورشید قرار گرفته اند، دیده می شود. بخشهای آسیب دیده میوه ممکن است توسط پاتوژن های ثانویه مورد حمله قرار گیرند.
کنترل : مراقب باشید که در موقع برداشت یا هرس کردن، میوه ها در معرض نور مستقیم خورشید قرار نگیرند. داربست ها را طوری بببندید که میوه ها در معرض خورشید نباشند. استفاده از قارچکش ها و مبارزه با بیماری های برگی از نابود شدن برگها جلوگیری می کند. از کلتیوار هایی استفاده کنید که پوشش برگی مناسبی دارند.
 

Catfacing :

علائم این عارضه به صورت نواحی فرو رفته و دندانه دار در قسمت گلگاه میوه است. گاهی خود میوه نیز بدشکل شده و به صورت قلوه ای شکل یا اشکال دیگر در می آید. این عارضه وقتی به وجود می آید که دمای هوا در طول گلدهی و تشکیل میوه کمتر از ۱۰ درجه سانتیگراد شود. این دما باعث می شو د که گرده افشانی کامل صورت نگیرد. در برخی مواقع گرمای زیاده از حد، آسیبهای ناشی ازبرخی علف کشها مثل D ـ ۴و۲ و تغییرات رطوبت خاک باعث catfacing می شود. در ضمن نیتروژن زیاد نیز باعث تشدید این عارضه می گردد. بروز catfacing به نوع کلتیوار گوجه فرنگی نیز بستگی دارد و در کلتیوارهای قدیمی بیشتر است. در ضمن کلتیوارهایی که میوه درشت تری دارند، حساس ترند.

ترک های رشد: Growth Cracks

در گیاه گوجه فرنگی دو نوع ترک رشدی دیده می شود : متحدالمرکز و شعاعی . ترکهای رشدی متحدالمرکز باعث بوجود آمدن ترکهای دایره ای شکل در انتهای میوه می شوند ولی ترکهای شعاعی از انتها به طرف خارج گسترش می یابند. این عارضه هنگام رسیدن میوه ظاهر میشود. این ترکها غالبا وقتی بوجود می آیند که شرایط مختلفی مثل نوسانات زیاد دما و رطوبت باعث تغییر شدید سرعت رشد می گردد. باران های شدیدی که پس از آب و هوایی خشک به وقوع می پیوندند، باعث بوجود آمدن ترکهای شعاعی در اکثر کلتیوارهای گوجه فرنگی می شوند. توانایی تحمل کلتیوارهای گوجه فرنگی نسبت به ترک خوردن متفاوت است و بستگی به استحکام و قابلیت انبساط ( strechability) پوست میوه دارد.
کلتیوارهای بسیار حساس موقعی که میوه هنوز سبز است، ترک می خورند و کلتیوارهایی که تا حدودی مقاومند غالبا تا مراحل بعدی ترک نمی خورند. هر چه میوه زودتر ترک بخورد، ترکهای عمیق تر ی در آن بوجود می آید. نیتروژن زیاد و پتاسیم کم در ترک خوردن میوه ها نقش دارند و بنابراین فراهم کردن مواد غذایی مناسب، آبیاری منظم و کافی باعث کاهش احتمال ترک خوردن میوه ها می گردد.

Puffiness :

میوه هایی که دچار این عارضه می شوند، تا حدودی پف کرده و زاویه دارند. حفرات داخل میوه، در صورت وجود، فاقد ماده ژلاتینی به میزان طبیعی اند و میوه بافت متراکمی ندارد. این عارضه در نتیجه گرده افشانی ناقص، کوددهی ضعیف و یا عدم تشکیل دانه به طور کامل بوجود می آید که غالبا ناشی از دمای پایین است. مشابه عارضه قبلی، نیتروژن زیاد و کمبود پتاسیم نیز باعث این مشکل می شوند. برخی از کلتیوارها نسبت به این عارضه حساس تراز بقیه هستند.

رسیدن لکه دار : Blotchy Ripening

در این عارضه بخشی از میوه به علت عدم تلقیح مناسب به خوبی نمی رسد. آب و هوای سرد باعث شیوع این عارضه می شود و کمبود آب یا مقدار زیاده از حد آن نیز باعث تشدید ان می گردد. علائم به شکل لکه های زرد رنگ یا سفیدی است که بافت زیر آن سخت باقی می ماند. نواحی آسیب دیده هم معمولا در بخش بالائی میوه ( Stem End ) هستند. این عارضه ممکن است با علائم ناشی از ویروس موزائیک توتون اشتباه شود. این بیماری در کلتیوارهای قدیمی شایع تر است.

پیچیدگی برگ: Leaf Roll

پیچیدگی برگ نوعی عارضه فیزیو لوژیک است که در اثر آب و هوای سرد و بارانی ایجاد می شود. این عارضه باعث پیچ خوردن برگهای پایینی به سمت بالا وضخیم و چرمی شدن آنها می گردد. پیچیدگی برگ اثری روی رشد گیاه و میزان محصول نمی گذارد و نیازی به مبارزه با آن نیست.
عوارض ناشی از علف کشها :
علف کشها می توانند باعث بد شکل شدن شاخ و برگ گوجه فرنگی شوند. بوته های گوجه فرنگی به ویژه به D ـ ۴و۲ حساس هستند . علف کشهاباعث خم شدن برگها به سمت پایین، فنجانی و ضخیم شدن آنها می شوند. برگهای تازه باریک و پیچ خورده اند و به طور کامل توسعه نمی یابند. میوه ها ممکن است دچار catfacing شوند و نرسند. در ضمن در اثر بادبردگی ( drift ) هم ممکن است علف کشهایی که برای کنترل علفهای هرز چمنی به کار می روند، روی گیاه زراعی رفته و عوارض آشکار گردند. بخارات ناشی از علف کشها هم ممکن است گیاه را تا چند روز پس از کاربرد علف کشها تحت تاثیر قرار دهند. علف های چیده شده ای که قبلا علف کش روی آنها استفاده شده نیز نباید به عنوان مالچ درمزارع گوجه فرنگی به کار روند. اگر آسیب های وارد شده جزئی باشند، گیاه قادر به رشد و ترمیم خود خواهد بود. در ضمن گیاهان آسیب دیده باید به طور مرتب و کامل آبیاری شوند
کنه حنایی گوجه فرنگی :
Aculops Lycopersici ( Massee )
( Acari : Eriophyidae )
کنه حنایی گوجه فرنگی انتشار جهانی داسته و به ویژه در مناطقی که گیاهان خانواده سولاناسه وجود دارند یافت می شود ، ولی در عرض جغرافیایی 60 درجه شمالی و جنوبی که به نظر می رسد منطقه فاقد شرایط مناسب برای نشو و نمای این کنه باشد دیده نمی شود .
گیاهان میزبان :
اغلب میزبان های این کنه از گیاهان خانواده سولاناسه هستند که شامل گوجه فرنگی ، سیب زمینی ، بادمجان ، انگور فرنگی ، کشمش سیاه وحشی ، ترب سیاه ، توتون و فلفل می باشند . در آفریقای جنوبی گیاهانی نظیر گوجه فرنگی ، سیب زمینی ، بادمجان ،  توتون و اطلسی گیاهان گروه انگور فرنگی ، گیاهان خانواده
هندوانه ابوجهل و نیز Ipomoea Urpurea را بعنوان میزبانهای طبیعی این کنه ذکر کرده اند . این کنه را روی گیاهانی نظیر گوجه فرنگی ، بادمجان ، علفهای هرز تاج ریزی ، آفتاب پرست ، پنی رک ، پیچک ، ازمک ، گیاهان زینتی شامل انواع تاج خروس ، اطلسی و نیلوفر در بین علف های هرز بیشترین تعداد کنه روی تاج ریزی ، آفتاب پرست و پنیرک دیده شده است .
شکل شناسی
بالغ :
بدنی به شکل دوکی به طول 200 -150 و عرض 50 میکرون به رنگ زرد مایل به نارنجی و ناخن شانه ای چهار پره ای است . خط میانی سپر پشتی در دو ثلث عقبی سپر قرار دارد موی پوشتی کوتاه است . شکم حدود 27 ترژیت و 60 استرنیت دارد برجستگی هایی ریز روی ترژیت ها ضعیف و کشیده شده است ولی در حاشیه استرنیت به شکل دانه تسبیح نوک دار می باشد
تخم :
تخمها کروی شیری رنگ و به قطر 20 میکرون هستند که در روی برگها و ساقه های گیاهان میزبان قرار داده می شوند نرها و ماده ها هر دو پس از 2الی 3 روز از تخم ها خارج می شوند .
لارو :
مرحله لاروی کوتاه که در افراد ماده حدود 11 ساعت و در افراد نر حدود 7 ساعت به طول می انجامد . مرحله استراحت لاروی برای هر دو جنس ماده و نر 13 ساعت طول می کشد . لاروها به رنگ سفید بوده و شبیه کنه بالغ می باشند با این تفاوت که از کنه بالغ کوچکتر  و کم تحرک ترند .
پوره :
مراحل پورگی سن اول و دوم کنه ماده در مدت کوتاهی و نرها در طی مدت 19 ساعت سپری می شود . استراحت پورگی برای ماده ها حدود 18 ساعت و برای نرها حدود 16 ساعت به طول می انجامد .
انتشار آفت :
این آفت به طرق مختلف انتشار می یابد . در درجه اول با جریان باد و حشراتی نظیر Bemisia Sp  و در درجه دوم توسط لباس افرادی که در طول فصل برداشت در حال میوه چینی هستند از بوته ای به بوته مجاور منتقل می شود . وقتی شاخ و برگهای پایینی گیاه در اثر شدت حمله خشک می شود ، کنه ها به شاخه های انتهایی رفته و بدن خود را بالا می گیرند  تا بوسیله باد به بوته های دیگر انتقال یابند یا به یدن پرندگان چسبیده و بوسیله آنها تغییر مکان دهند . این کنه در غالب موارد به قسمتهای مختلف بدن حشرات از جمله ساق پای ملخ های موجود در مزارع آلوده چسبیده و انتقال می یابد

خسارت

کنه حنایی گوجه فرنگی یکی از آفات جدی ، خطرناک و خسارت زای گوجه فرنگی است . از علایم تیپیک این کنه نقره ای و برنزه شدن سطح زیرین برگها می باشد . با تداوم تغذیه آفت بوته ها پژمرده شده و به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز درآمده در نتیجه خشک      می شوند .
تراکم های قسمتهای پایانی ساقه از بین رفته ، قهوه ای یا برنزه و زرد متمایل به قهوه ای می شوند . خسارت در روی شاخ و برگ اغلب به صورت آفتاب سوختگی می باشد . خسارت آن بر روی میوه نیز به صورت توقف رشد دیده شده و همچنین میوه های آلوده اغلب به صورت کمرنگ یا زرد تا سفید نقره ای دیده می شوند . تعداد کنه موجود در برگهای پایین همیشه بیشتر از برگهای بالایی است . علایم اولیه خسارت در بوته های گوجه فرنگی به صورت پیچیدگی در برگهای پایین و ظهور رنگ نقره ای براق در سطح زیرین برگها دیده می شود .
پس از خشک شدن برگهای پایینی کنه ها به تدریج آنجا را ترک نموده و به طرف برگهای بالایی که آلوده نیستند حرکت می کنند و با ادامه تغذیه برگها به رنگ حنایی و برنزی درآمده و یک حالت کاغذی شکل و زنگ زدگی بیمارگونه پیدا می کنند . همچنین چین خوردگی های ضعیفی در سطح برگها ظاهر می شود که این چین خوردگی ها تا حدودی به علایم بیماری ویروسی شباهت دارند . با تداوم تغذیه ساقه ها نیز به رنگ حنایی و برنزی درآمده و اغلب از جهت طولی شکاف بر می دارند . در تراکم و انبوهی جمعیت بالای آفت برگها خشک و از بوته ها آویزان می شوند . میوه ها قبل از اینکه رنگ بگیرند معمولاً علایم زنگ زدگی روی آنها دیده نمی شود اما در این مرحله اغلب یک حالت آفتاب زدگی پیدا می کنند که عمدتاً ناشی از ریزش برگ ها است
در مواقعی که آلودگی بسیار شدید باشد کنه ها سطح پایینی و بالایی برگها و حتی ساقه ها و گاه نوک برگها را نیز مورد حمله قرار می دهند . در جمعیت های بالا این آفت چندان رغبتی به فعالیت روی میوه نشان می دهند . و معمولاً در سطح آنها به صورت انفرادی و به تعداد کم دیده می شود .
برنزه شدن ساقه سیب زمینی در اثر تغذیه اینگونه به اندازه گوجه فرنگی نیست اما برگهای سیب زمینی ممکن است خشک شده و خود بوته نیز در اثر آلودگی از بین برود . بوته های بادمجان جمعیت بالایی از این کنه را حمایت می کنند ولی بوته ها زنده می مانند . خسارت وارده به بادمجان معمولاً به صورت بد شکلی و چروکیدگی برگها است که شبیه خسارت وارده از علف کش تفردی است .  ارقامی از بادمجان که دارای موهای اپیدرمی غده ای فراوان هستند حنایی شدن را نشان می دهند .

زیست شناسی

ماده ها تخم خود را در زیر برگها و نزدیک به رگبرگ وسطی قرار می دهند ، دوره رشد جنینی تخم دو روز است که پس از آن لارو کنه خارج شده و دو دوره پورگی را سپری می کند تا به کنه بالغ تبدیل شود . دوره نشو و نمای آفت در دمای 27 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 30 درصد به حداقل میزان خود یعنی 6 روز تقلیل یافته و در 22 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 30 درصد به حداکثر میزان خود یعنی 12 روز افزایش می یابد .
در شرایط بسیار مناسب کنه های ماده تا 6 هفته زندگی کرده و حداکثر تا 50 عدد تخم می گذارند . بهترین شرایط زیست برای این کنه نواحی نیمه خشک می باشد که دمای زیاد و رطوبت نسبی کمی دارد . دوره نشو و نمای این آفت از تخم تا ظهور مرحله بالغ برای ماده بطور متوسط 5 روز و برای نر 4 روز است . طول عمر ماده ها 22 روز بوده که طی 19 روز دوره تخم گذاری خود تعداد 16 عدد تخم تولید نموده اند .
گیاه تاج ریزی سیاه که اغلب در اطراف مزارع گوجه فرنگی     می رویند بعنوان میزبان بقا عمل می کند ، این کنه حتی قادر است در روی گیاهان تاج ریزی که در نزدیکی ساختمانهای مترو می رویند زمستان گذرانی کنند . نیلوفرهایی که در داخل مزارع گوجه فرنگی می رویند حامل کننده بوده و برگهای آنها ممکن است خشک شده و در سطح فوقانی و تحتانی به رنگ نقره ای شفاف در بیایند و بدون اینکه حنایی شوند ریزش کنند . گوجه فرنگی میزبان ترجیحی این کنه است زیرا این آفت هر چند در روی سایر میزبان های خود فعال است ولی تغذیه آن باعث خسارت در آنها نمی شود ولی بطور دائم روی آنها به نشو و نمای خود ادامه می دهد به عبارتی رابطه آفت و میزبان حالت دائمی دارد .
در صورت فقدان میزبان گیاهی مناسب کنه حنایی گوجه فرنگی قادر است تا 4 روز بدون غذا زنده بماند . این کنه به سرمای زمستانه شدیداً حساس است و در صورت وجود عدم پناهگاه مناسب تمام مراحل زیستی آن در دمای نزدیک به یخبندان در مدت چند ساعت از بین می رود . مناسبترین روش برای نشو و نمای کنه حنایی گوجه فرنگی حدود 5/26 درجه سانتیگراد و 25 درصد رطوبت نسبی است . در برخی نقاط اغلب روی تاج ریزی آفتاب پرست و پنیرک زمستان گذرانی می کند . بعبارت دیگر در اطراف مزارع یا در مراحل محفوظی که این علف های هرز در طول زمستان یخ نمی زنند . این کنه زمستان را به صورت ماده بالغ سپری می کند .

روشهای کنترل

الف ) زراعی
1- جمع آوری و از بین بردن بقای گیاهانی که می توانند پناهگاه خوبی برای زمستان گذرانی باشد در کاهش جمعیت آفت بسیار موثر می باشد .
2- کنترل علف های هرز میزبان داخل و حاشیه مزرعه : در سال هایی که سیب زمینی و گوجه فرنگی کاشته نمی شود علف های هرز میزبان سبب پایداری آفت می شوند . لذا هر گونه عملیاتی که منجر به از بین رفتن آنها شود در کنترل آفت موثر است .
3- تناوب زراعی : با اجتناب از کشت مجدد و زودتر گوجه فرنگی یا سیب زمینی به قطعات اولیه .
ب ) بیولوژیکی
این آفت دشمنان طبیعی متعددی دارد اما استفاده از آنها جهت کنترل بیولوژیکی اینگونه اغلب عملی به نظر نمی رسد ، کنه شکارگر Seiulus Sp را در کنترل کنه حنایی موثر می داند . از جمله کنه های شکارگر دیگر می توان به Typhlodromus , Occidentalis (Nesbitt) , Pronematus Ubiquitis , Lasioseius Sp , Phytoseiuluspersimilis , Euseius Comcordis (Chant) اشاره کرد  .
ج ) شیمیایی
با ردیابی در مزرعه و مشاهده علایم وجود این کنه باید نسبت به کنترل آفت اقدام نمود با بررسی هفت کنه کش ترکیبات دیکوفول ( کلتان ) سی هگزاتین ، پلیکتران ، آزوسیکلوتین ، پروپال ، سولپروفوز ، بولستار و منوکروتوفوس آزودرین را روی این کنه موثر شناخت و فن بوتاین اکسایت وندکس را دارای اثر متوسط گزارش کرد. طی مطالعه دیگری ترکیبات سولفور ، متا سیتوکز – آردی متوآت آندو سولفان متانیدوفوس و امایت روی این کنه بی اثر گزارش شده اند . اثرات تلفیقی 5 کنه کش و کنه شکارگری از خانواده Tydeidae به نام Homeopronematus Anconai را روی این آفت مطالعه کرده و نتیجه گرفتند که آورمکتین B1  نسبت به دبکوفور ، سی هگزاتین و سولفور سمیت بیشتری روی این آفت دارد . همچنین از سموم نئورون، بروموپروپیلات ، گوگرد و کاراتان نیز می توان در کنترل آن بهره گیری نمود . سم نئورون 20 روز بعد از سمپاشی دوام کافی و سم کاراتن و گوگرد را تا 10 روز پس از سمپاشی دوام نسبتاً کافی برای کنترل آفت دارند . گردپاشی با گوگرد ، میکرونیزه و تابل به تعداد سه بار و به فاصه 15 روز انجام می شود که اولین سمپاشی پس از کشت انجام می کیرد .

تهیه نشاء گوجه فرنگی

گوجه فرنگی محصول فصل گرم است و در خاکی با زهکشی خوب ، دارای ماده آلی زیاد بسیار خوب رشد می کند . برای تولید بسیار زود رس گوجه فرنگی ، خاک سبک با شیب ملایم 2 درصد و یا کمتر و رو به جنوب یا شرق ارجحیت دارد.
کشت مستقیم بذر گوجه فرنگی و یا تولید گوجه فرنگی به روش نشا کاری مرسوم است.
کاشت گیاهچه های سالم و قوی گوجه فرنگی با روش نشاء کاری و در فاصله های مناسب عامل اصلی در تولید زود هنگام گوجه فرنگی می باشد. بوته ها با فاصله کافی از یکدیگر ،ارتفاع کوتاه با گسترش عرضی نسبتا" وسیع و سیستم ریشه خوب  خواهند داشت. در خزانه برگهای گیاهچه گوجه فرنگی در تماس بایکدیگر و در حالت همپوشانی نباشند . دانه گوجه فرنگی در مخلوط مناسب ( پیت – ورمی کولیت خوب تهیه شده ) بکاریدو رطوبت را در حد یکنواخت نگه دارید و حرارت محیط رویش را تا زمان سبز شدن در دمای 24 درجه سانتی گراد نگه دارید . برخی کشاورزان برای تولید محصول اُرگانیک از مخلوط کمپوستی جهت کاشت بذر گوجه فرنگی استفاده می کنند . وقتی ارتفاع گیاهچه ها به 5 تا 7 سانت رسید و یا وقتی دو برگ واقعی دارند زمان نشاء کاری می باشد.
گلدان های تهیه نشاء گوجه فرنگی به اندازه 3 سانت تا 15 سانت یا حتی بزرگتر وجود دارد. برای تولید محصول در فصل اصلی . گلدان های 5 تا 7 سانتی قابل قبول است. برای تولید زود رس گلدان های 3 سانتی خیلی کوچک هستند و به مدت زیاد نمی توان گیاهچه را در این نوع گلدان ها نگه داشت و گیاهچه پا بلند و پایه دار خواهند شد و گاهی تولید دو تا 3 هفته به تاخیر می اُفتد.
وقتی دمای روز 24-21 درجه سانتی گراد و دمای شب 15 تا 18 درجه سانتی گراد باشدمی توان گوجه فرنگی را نشا نمود. از زمان بذر کاری در خزانه تا آماده شدن گیاهچه گوجه فرنگی جهت نشاء کاری بسته به شرایط رویش محل 5 تا 8 هفته وقت لازم است.

شرایط خاک و زمان نشا کردن گوجه فرنگی

خاک محیط رشد ونمو ریشه گوجه فرنگی می باشد و از این محیط گوجه فرنگی آب و عناصر غذایی مورد نیاز خود را جذی می کند.
خاک و کود دهی : گوجه فرنگی در انواع خاکها رشد می کند اما خاک خوب برای گوجه فرنگی باید زهکش خوبی داشته باشد. در خاک های شنی گوجه فرنگی زود می رسد اما برای تولید اقتصادی و پر محصول خاک های سیلت یا رسی لوم بسیار بارور را در نظر می گیرند.
PH مطلوب خاک برای گوجه فرنگی 5/6-6 می باشد. گوجه فرنگی بواسطه رشد سریع وطول دوره رویش طولانی نیاز آن به مواد غذایی زیاد است. برای تولید یک تن میوه ، گوجه فرنگی 5/1 تا 5/3 کیلوگرم ازت ، 2/0 تا 5/1 کیلوگرم فسفر ( 502P ) و 3/2 تا 5/5 کیلوگرم پتاسیم ( O2K ) از خاک خارج می سازد.
ازت : گوجه فرنگی برای رسیدن به یک رشد خوب و قوی به ازت نیاز دارد. اما مصرف خیلی زیاد ازت قبل از تشکیل میوه موجب تشکیل ساقه ضخیم و سبز تیره می شود و برگهای جوان رو به بالا لوله شده و حالت گسترده ندارند. نسبت ازت با کربوهیدرات تامین شده توسط فتوسنتز مهم است. اگر ازت و نور کافی برای فتوسنتز تامین شود . بوته ها رشد و عملکرد خوب خواهند داشت. اگر مقدار ازت زیاد و تراکم بوته بالا و نور کمی به بوته ها برسد میوه کمی تشکیل می شود چون رشد رویشی زیاد همه کربوهیدرات موجود را مصرف می کند. بهترین راه حل برای حفظ رشد رویشی یکنواخت فراهم کردن نور و ازت کافی برای گیاه می باشد. البته مصرف ازت به مقدار خیلی کم موجب کوتاه ماندن بوته های گوجه فرنگی می شود.
کمبود پتاسیم موجب نرم و ضعیف شدن میوه و پوست آن می شود. کمبود فسفر باعث رشد ضعیف ریشه و کوچک شدن میوه گوجه فرنگی می گردد.
کمبود کلسیم موجب پوسیدگی ته گلگاه میوه گوجه فرنگی می شود. زبر شدن میوه و شکنندگی ساقه و مرگ سر شاخه ها مربوط به کمبود بر می باشد.
نهال های گوجه فرنگی به مدت 5 تا 7 هفته به دمای روز 18 تا 24 درجه سانتی گراد و دمای شب 16 تا 18 درجه سانتی گراد نیاز دارند تا آماده جهت نشاء در مزرعه شوند.
با انجام آزمایشاتی در فلوریدا و پن سیلوانیا با نشا کردن گیاهچه های گوجه فرنگی در مزرعه اصلی پس از 3 تا 11 هفته رشد در خزانه اختلاف قابل ملاحظه در عملکرد محصول مشاهده نشد. از این رو وقتی شرایط محیطی برای نشا کردن نهال های گوجه فرنگی نامساعد باشد می توان عمل نشا را با تاخیر انجام داد. می توان نهال های گوجه فرنگی به مدت بیش از 5 تا 7 هفته در خزانه نگه داشت تا شرایط مساعد برای رویش فراهم گردد. در نگهداری طولانی مدت در خزانه مدیریت آب یا عناصر غذایی جهت مقاوم کردن نهال ها اهمیت زیادی دارد.
بیماری لکه موجی گوجه فرنگیAlternaria Solani (Ell.and)

علائم بیماری لکه موجی یا سوختگی زود رس گوجه فرنگی

عامل بیماریزا، قارچی با نام علمی( Alternaria Solani (Ell.and می باشد. این قارج ساقه ها  ، برگها و میوه های گوجه فرنگی را آلوده می سازد.
این بیماری در خزانه موجب مرگ گیاهچه می شود. روی برگها لکه های قهوه ای مدور و اغلب احاطه شده با هاله زرد ظاهر می گردد. لکه های برگی معمولا" ابتدا در برگهای پیر ظاهر می شوندو به سمت بالا پیشروی می کنند. با توسعه بیماری قارچ ممکن است ساقه ها و میوه ها را آلوده سازد. لکه های روی میوه شبیه به لکه های روی برگها به رنگ قهوه ای با حلقه های متحدالمرکز تیره می باشند. اسپورهای تیره وپودر مانند از این لکه های حلقه مانند تولید می شوند.  با ذره بین می توان اسپورهای روی لکه را مشاهده نمود.
چرخه بیماری
قارچ میتواند در خاک و بقایای گیاه زراعی و علف هرز آلوده زنده بماند. این قارچ ممکن است بذر زاد باشد. و توسط باد، آب، حشرات ،کارگران و ادوات مزرعه انتشار می یابد.  وقتی اندام بوته گوجه فرنگی خیس باشد اسپورهای نشسته روی بوته جوانه زده و برگها را آلوده می سازند. اسپورها باجوانه زنی می توانند وارد برگ ،ساقه و یا میوه گردند. قارچ در دمای معتدل تا گرم و آب وهوای مرطوب بسیار فعال است. در فصل پر باران فعالیت بیماری شدید تر است .حمله بیماری سوختگی زود رس روی بوته های تحت تنش هایی از قبیل: بار زیاد میوه ،حمله نماتد، یا کمبود ازت بسیار شدیدتر است.
میزبان
گیاهان خانواده سولاناسه از قبیل گوجه فرنگی ،بادمجان ، فلفل سبز ،فلفل قرمز و غیره میزبان این بیماری هستند.
کنترل
بهترین روش مدیریت بیماری برمبنای پیشگیری می باشد. در صورت استقرار بیماری روی بوته کنترل آن خیلی مشکل می شود. دوباردر هفته مزرعه را مورد بازدید قرار دهید و در صورت مشاهده علائم اولیه بیماری کاربرد قارچکش را شروع نمائید.
راهکارهای مدیریت تلفیقی بیماری
فصل کاشت
کاشت گوجه فرنگی در فصل خشک بعلت پائین بودن شیوع بیماری سوختگی زود رس  بهتر می باشد.
محل کاشت
کاشت گوجه فرنگی در مزرعه و یا در نزدیکی مزارع دارای سابقه آلودگی به این بیماری بهتر است انجام نشود. چون مزارع آلوده به  عنوان منبع مایه تلقیح این بیماری عمل می کنند. در اطراف مزرعه گوجه فرنگی گیاهانی کاشته شده باشد که میزبان این بیماری نباشند.
بادشکن ها
کاشت گیاهان گراس علوفه ای پا بلند یا درختانی مانند مانگو، انجیر، موز یا توت در اطراف مزرعه به  عنوان باد شکن مانع از ورود اسپورها توسط باد به داخل مزرعه می شوند.
آبیاری
از آبیاری بارانی استفاده نشود.  در صورت استفاده از آبیاری بارانی در اوایل صبح این آبیاری انجام شود تا فرصت کافی برای خشک شدن اندام بوته ها وجود داشته باشد.
کیفیت بذر
از بذرهای عاری از بیماری استفاده کنید.
گیاهچه ها
خزانه گوجه فرنگی بایستی دورتر از مزارع گوجه فرنگی سال قبل قرار گیرد. زدن شخم عمیق و بهبود خواص زهکشی بستر بذر مهم است. خاک را با آب گرم یا خاکستر برای حذف قارچ ها از خاک ضد عفونی کنید . گیاهچه های گوجه فرنگی را در خزانه مورد بازدید مکرر قرار دهید در صورت مشاهده علائم بیماری و یا علائم مشکوک ،گیاهچه های آلوده را از خزانه خارج و از بین ببرید.
کود دهی
ماده آلی خاک را حتی المکان به مقدار زیاد مخصوصا"  با استفاده از کودهای حیوانی پوسیده افزایش دهید. با افزایش حاصلخیزی خاک نماتدها کاهش می یابند. استفاده از بقولات تثبیت کننده ازت در تناوب زراعی نیز می توانند حاصلخیزی زمین را افزایش داده و تا حدی مایه تلقیح قارچ را کاهش دهد.
حذف بقایای گیاهی آلوده
بقایای بوته های گوجه فرنگی را پس از پایان محصول دهی از بین ببرید.
تناوب
در تناوب گیاهانی از قبیل گوجه فرنگی ، سیب زمینی، فلفل یا بادمجان در یک زمین حداقل به مدت دو سال و ترجیحا" سه سال کاشته نشوند.
کنترل شیمیائی
توصیه های قارچکش

با مشورت کارشناسان حفظ نباتات قارچکش مناسب و موثر در مبارزه با این بیماری انتخاب شود. هنگام مشاهده علائم اولیه سوختگی زودرس در مزرعه از قارچکش های حفاظتی از قبیل کاربامات ها، کلروتالونیل، ترکیبات مسی به فاصله 7 روز در آب و هوای خنک و مرطوب و تا فاصله 10 روز در آب و هوای خشک استفاده گردد. آبیاری بارانی و بارندگی موجب شسته شدن قارچکش حفاظتی می شوند. در صورت بارش شدید باران مصرف قارچکش حفاظتی تکرار شود.
فنون شیمیائی
سمپاشی بایستی در شرایط مناسب با استفاده از سمپاش مطلوب انجام شود. از نازل های مخروط توخالی بایستی در سمپاشی استفاده شود. در هنگام سمپاشی تمام اندام بوته گوجه فرنگی با قارچکش حفاظتی پوشش داده شود.

ساقه سیاه بادمجان

بیماری ساقه سیاه بادمجان در سال 1971 از ژاپن گزارش شده است . بیماری ساقه سیاه بادمجان برای اولین بار در سال 1367 توسط فصیحیانی و ارشاد از مناطق جنوبی ایران ( استان هرمزگان ) گزارش شده است .

نشانه های بیماری

در محل آلودگی ابتدا لکه ای به رنگ قهوه ای تیره و یا سیاه پدیدار گشته که کم‌کم به طرف بالا و پایین و اطراف محل آلودگی پیشروی می کند .
پس از چندی عامل بیماری به بافتهای مجاور لکه نفوذ کرده ، مانع از جریان شیره‌های گیاهی می شود . عضو مورد حمله پژمرده و خشک می گردد . گاهی اوقات در محل آلودگی ،‌ زخم و حالت پوسیدگی نیز مشاهده می شود . در هر صورت چنانچه شاخه ای آلوده گردد همان قسمت و اگر ساقه اصلی و یا طوقه مورد حمله واقع شود ، تمامی بوته خشک می گردد . در نقاط مرطوب و بارانی علاوه بر ریشه و طوقه قسمتهای خارج از خاک نیز آلوده می شوند .
عامل بیماری Phytophthora capsici می باشد که از خانواده Pythiaceae و راسته Peronosporales می باشد .عامل بیماری در خاک و در بستر بذر وجود داشته و توسط آبیاری و وسائل کشاورزی به نقاط مختلف مزرعه جابجا می شود .

کنترل:

1. ضد عفونی خاک خزانه

2. انتقال و انهدام شاخ و برگ آلوده

3. شخم عمیق و زیر خاک کردن بقایای گیاهان

4. تناوب زراعی سه ساله ، فاصله دار کاشتن بوته ها

5. استفاده از متالاکسیل گرانوله پای و اطراف بوته ها

سفیدک سطحی بادمجان و گوجه فرنگی Egg plant & Tomato Powdery Mildew

بیماری سفیدک سطحی توسط گونه های مختلف خانواده Erysiphaceae ایجاد می شود . در ایران قارچ Leveillula solanacearum اولین بار در سال 1349 توسط ارشاد از منطقه قصر شیرین گزارش شده است . قارچ Leveillula taurica علاوه بر بادمجان روی گوجه فرنگی و سیب زمینی خسارت وارد می کند .

نشانه های بیماری

علائم بیماری مربوط به قارچ Erysiphe polyphaga بدین صورت است که در روی برگ ها لکه های سفید کثیف که همان میسلیوم ها و اسپرهای قارچ هستند به وجود می آید . این لکه ها ابتدا کوچک و گرد بوده سپس زاویه دار می‌شود . در روی سطح زیری و روئی برگ گسترش می یابد و تمام برگ ، دمبرگ و ساقه را فرا می گیرد . برگ های پایین زودتر مورد بیماری قرار می گیرد برگ های سفیدک زده ممکن است زرد شده ،ممکن است بمیرند .
قارچ Leveillula taurica که مرحله غیر جنسی آن Oidiopsis taurica می باشد . در روی بادمجان علائم در سطح روئی برگ به صورت لکه های زرد کم رنگ در اندازه های مختلف ظاهر می شوند . در سطح زیرین برگ این لکه ها با یک پوشش سفید رنگ پوشیده می گردند. سرانجام این لکه ها به هم متصل و سپس برگها خم می شوند ، اما نمی‌افتند.
قارچ Leveillula taurica با سایر سفیدک های سطحی متفاوت است زیرا رشته های این قارچ مستقیماً به داخل بافت نفوذ می کند . و حدود 4 کنیدیوفر از یک روزنه خارج می شوند . در روی هر کدام از این کنیدیوفرها فقط یک کنیدی تولید می شود . بعد از مدتی که کلیستوتس ها حاوی آسکوسپور هستند که می توانند زمستان را بگذرانند . کنیدی های تولید شده در سطح زیرین برگها به وسیله باد گسترش می یابند .

فیلودی گوجه فرنگی Tomato Big Bud

این بیماری در آمریکا،استرالیا و ایران وجود دارد. در بوته‌های گوجه‌فرنگی تولید برگهای ریز در انتهای بوته می‌کند که زرد می‌باشند، برگهای پائینی لوله شده، ساقه ضخیم می‌شود. گلها بجای آنکه آویزان باشند عمودی روی بوته قرار می‌گیرند. کاسبرگها بیش از معمول رشد می‌کنند و جسم کیسه‌ مانندی را تشکیل می‌دهند و جوانه‌ها متورم می‌شود. گلبرگی دیده نمی‌شود و تمام اجزاگل سبز رنگ می‌شوند. عامل بیماری phytoplasma می‌باشد. زنجره چغندر قند N.haematocopes بعنوان ناقل آن در ایران گزارش شده است.

ویروس موزائیک گوجه فرنگی Tomato Mosaic Virus

در کلیه مناطق کشت گوجه فرنگی این ویروس پراکنده است در ایران در استانهای هرمزگان، بوشهر وقسمتهای جنوبی ایران مسئله ساز است .
علائم : ایجاد موزائیک که ممکن است شدید یا خفیف باشد در مواردی تؤام با بد شکلی برگ و کم رشدی بوته همراه است. در مواردی لکه ها وخطوط نکروتیک قهوه‌ای روی ساقه و برگ ایجاد می‌شود. معمولا اگر ویروس فوق باCMV ویا PVX همراه باشد این علائم شدیدتر است و در این حالت به آن double streak گویند . در میوه نیز ممکن است بدشکلی و لکه‌های قهوه‌ای در سطح میوه و یا گوشت آن ایجاد کنند. علاوه بر این ممکن است قسمتهایی از میوه سنگی و سفت شود.
عامل بیماری ویروسی میله‌ای به ابعاد 18nm * 300 است. از لحاظ سرولوژی و خصوصیات ظاهری این ویروس بسیار شبیه TMV است،اما بر اساس برخی خصوصیات خاص ایندو ویروس از یکدیگر متمایز شده‌اند. انتقال این ویروس از طریق مکانیکی میسر است . این ویروس در گوجه فرنگی بذر زاد می‌شود. این ویروس اگر در خاک خشک باشد مدتها در خاک دوام می‌آورد اما در خاک مرطوب سریعا از بین می‌رود.

ویروس موزائیک خیار Cucumber mosaic Virus CMV

این ویروس دارای دامنه میزبان وسیعی است و در تمام دنیا گسترش دارد . صدها گونه گیاهی و تقریباً 50 خانواده بعنوان میزبان آن گزارش شده اند . تمام کدوئیان به این ویروس حساس می‌باشند . مانند کدو ، هنئوانه ، طالبی ، خربزه ، انواع گیاهان زینتی نیز مورد حمله این ویروس واقع می‌شوند.
این ویروس در فارس ، یاسوج و ممسنی در خیار بسیار مهم و خسارت زا است . در کل ایران نقشی درجه دوم در محصولات جالیزی دارا می‌باشد .

مشخصات ویروس:

ویروسی است ایزومتریک به قطر nm 28 در محیط خارج کم ثبات است ، زیرا اجزاء Protein پوششی ویروس به هم نچسبیده و به راحتی آنزیمهای ریبونوکلوئاز ‌قادرند نوکلئیک اسید را تجزیه کنند . ژنوم آن RNA تک رشته‌ای و سه قسمتی است . انتقال مکانیکی آن به راحتی امکان پذیر است . انتقال طبیعی آن با شته مانند :شته سبز هلو و شته سبز پنبه صورت می‌گیرد. رابطه ویروس با شته به صورت ناپایاست . این ویروس در کدوئیان بذر زاد نمی‌شود .
پایداری : پایداری این ویروس در علفهای هرز بسیار مهم است. در بدن شته ناقل نمی‌تواند پایداری کند زیرا رابطه آن با ویروس ناپایاست. گیاهانی مانند چغندرقند که در فصل زمستان در مزرعه هستند می‌توانند ویروس را انتقال دهند.

پژمردگی آوندی ناشی از ورتیسیلیوم Vascular Verticillium wilt

از لحاظ نوع علائم و نحوه ایجاد بیماری مثل بیماری ناشی از فوزاریوم است اما تفاوتهائی نیز با آن دارد .
علائم : ‌زردی برگها بویژه در یک سوم پائینی گیاه که این زردی معمولاً کمتر از زردی ناشی از فوزاریوماست . زردی معمولاً یک طرفه است . اپی ناستی در برگها مشاهده می شود که در اثر رشد غیر متعادل قسمتهای مختلف برگ ایجاد می‌شود . پژمردگی بوته و قهوه‌ای شدن اوند هم از دیگر علائم بیماری است . علاوه بر این ، بیماری ناشی از ورتیسیلیوم در هوای خنکتر ظاهر می‌شود ( نسبت به فوزاریوم ) برای تشخیص قطعی ورتیسیلیوم و فوزاریوم از یکدیگر بایستی حتماً اقدام به کشت آنها نمود . لازم به ذکر است تشخیص قطعی این دو پاتوژن از یکدیگر در مزرعه ممکن نیست .
عامل بیماری دو گونه V.dahlia و V.albo – atrum می‌باشد . قارچ ورتیسیلیوم جزء قارچهای ناقص است و دارای کنیدیوم کنیدیوفر و سلول اسپوزا (Phialide ) می‌باشد . در V.albo – atrum ریسه سیاه (Drak mycelium) و در V. dahlia میکرواسکلرت بعنوان اندام مقاوم قارچ است .

عوامل مختلفی در رشد یا ضعف بیماری ناشی از قارچ فوق مؤثرند که می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود :

1- میزان تحمل یا مقاومت واریته های گیاه میزبان
2- نژاد قارچ
3- مقدار اولیه مایه بیماری (اینوکولوم اولیه )
4- دما

استفاده از ارقام مقاوم ، تناوب با گیاهان غیر میزبان مانند غلات ، ضد عفونی خاک خزانه ، آفتابدهی (Solarization) ، استفاده از غده سالم .

پوسیدگی اسکروتینیایی گوجه فرنگی و بادمجان egg plant & tomato sclerotin rot

بیماری اسکلروتینیائی گوجه فرنگی و بادمجان توسط دکتر بنی هاشمی در سال 1364 در نواحی بوشهر گزارش شده است.
گونه های Sclerotinia Spp در بیشتر نقاط دنیا سبب بیماریهای خطرناک می شوند. بیشتر گیاهان گوشتی به انضمام سبزیها ، گلها و بوته ها علفهای هرز مورد حمله قرار می گیرند .

نشانه های بیماری

در روی ساقه های گوجه فرنگی ، سیب زمینی ، خیار و لوبیا علائم بیماری در روی ساقه اصلی یا شاخه های فرعی مشاهده می شود . این علائم از محل زخم یا محل انشعاب شروع می گردد و به خصوص در نزدیک سطح زمین مناطق آب سوخته‌ای با رنگ قهوه ای روشن یا قهوه ای تیره مشاهده می شوند . توده میسلیوم سفید با سختینه هائی در روی ساقه دیده شده و پوسیدگی نرم را سبب می‌گردد . در مناطق گرم و خشک شانکرهای خشک توسعه یافته ، سبب از بین رفتن گیاهان می شود بدون اینکه پوسیدگی نرم ایجاد گردد . دکتربنی هاشمی (1364) علائم بوته میری و یا خشکیدگی برخی از شاخه های نبات را مشاهده نموده و متذکر شده است آلودگی در ناحیه طوقه یا قسمت هوائی نبات صورت می گیرد و درون نسج آلوده گیاه سختنیه ها ریز یا درشت سیاهرنگ بوجود می آیند .

عامل بیماری

بنی هاشمی دو گونه قارچ با نامهای Sclerotinia sclerotiorum دارای سختینه های درشت (2 تا 5 میلیمتر ) و دیگری به نام S. minor دارای سختینه های ریز (0.5 تا 1 میلیمتر) را از عوامل بیماری می داند.
عامل بیماری به صورت میسلیوم در روی گیاهانی که در مزرعه باقی مانده اند یا به صورت سختینه در بقایای گیاهان ، فصل نامساعد سال را می گذراند.
قارچ عامل بیماری به رطوبت زیاد احتیاج دارد . در بارانهای مداوم ، مه یا آبیاری بارانی خسارت خیلی شدید است.

کنترل:

کنترل در گلخانه:

1- دادن بخار آب در خاک گلخانه به مدت یک ساعت در دمای 55 درجه سانتیگراد جهت از بین بردن سختینه ها
2- ضد عفونی خاک با کلروپیکرین، متام سدیم و دازومت جهت از بین بردن سختینه ها
3- سمپاشی با کینتوزون

کنترل در مزرعه:

1. غرقاب کردن زمین به مدت 45- 23 روز
2. عدم آبیاری بارانی
3. تناوب طولانی بدون کاشت کاهو
4. کنترل بیولوژیک در مزرعه با قارچ Coniothyrium minitans

فیلودی گوجه فرنگی Tomato Big Bud

این بیماری در آمریکا،استرالیا و ایران وجود دارد. در بوته‌های گوجه‌فرنگی تولید برگهای ریز در انتهای بوته می‌کند که زرد می‌باشند، برگهای پائینی لوله شده، ساقه ضخیم می‌شود. گلها بجای آنکه آویزان باشند عمودی روی بوته قرار می‌گیرند. کاسبرگها بیش از معمول رشد می‌کنند و جسم کیسه‌ مانندی را تشکیل می‌دهند و جوانه‌ها متورم می‌شود. گلبرگی دیده نمی‌شود و تمام اجزاگل سبز رنگ می‌شوند. عامل بیماری phytoplasma می‌باشد. زنجره چغندر قند N.haematocopes بعنوان ناقل آن در ایران گزارش شده است.