دسته بندی ها

ریز مغذی ها (کود میکرو)

ریز مغذی ها (کود میکرو)

میکروالمنت ها یا عناصر کم مصرف (ریز مغذی ها) مانند آهن، روی، منگنز، مس، بور، مولیبدن و کلر. گیاهان مختلف بر حسب نیاز و با توجه به نتایج آزمایش خاک و برگ به کودهای فوق نیازمند خواهند بود. با وجود اینکه گیاهان به شکل واضحی به کودهای ماکروالمنت ها نیازمندند اما کودهای میکروالمنت یا ریز مغذی ها علیرغم نیاز کم گیاهان، جایگاه ویژه ای در تولیدات کشاورزی دارند. لذا از آنها به " عناصر خرد با تاثیرات کلان" یاد می شود.

نقش آهن:

آهن فلزی نسبتا فراوان در جهان است و اهمیت حیاتی در زندگی حیوانات و گیاهان دارد. فلزی خالص که دارای فعالیت شیمیایی زیاد است. هسته زمین دارای ترکیبی از 10 درصد آهن و هیدروژن است. این فلز چهارمین عنصر فراوان از نظر وزنی در پوسته زمین است. عمومی ترین ترکیب این عنصر هماتیت است که در داخل رسوبات سیاه سواحل و صخره های رودخانه ها یافت می شود. آهن نقش مهمی در زندگی جانوران به علت وجود آن در هموگلوبین خون دارد.

اثرات آهن بر سلامتی انسان:

آهن در برخی مواد غذایی مانند گوشت، سیب زمینی و سبزیجات وجود دارد. بدن انسان آهن موجود در فرآورده های حیوانی را سریعتر از آهن موجود در فرآورده های گیاهی جذب میکند. آهن مهمترین بخش تشکیل دهنده هموگلوبین است و عامل رنگ قرمز خون و منتقل کننده اکسیژن در کل بدن انسان میباشد.

نقش آهن در گیاهان

ماده غذایی آهن، یکی از عناصر غذایی کم مصرف است که وجود آن به اندازه کافی برای رشد گیاهان زراعی و باغی لازم است و در تشکیل سبزینه گیاهان زراعی و باغی نقش ارزنده ای دارد.
آهن در ساختار هموپروتئینها مانند سیتوکرومها، سیتوکروم اکسیداز و لگ هموگلوبین شرکت می کند. آهن گر چه در ساختار کلروفیل وجود ندارد ولی در سنتز آن نقش مهمی دارد. این عنصر به شکل مختلف کانی در خاک وجود دارد.

علل کمبود آهن در خاک:

1-    در بیشتر نقاط ایران مهمترین عاملی که موجب کمبود آهن می شود، زیادی بی کربنات در محلول حاک است.
2-    آبیاری سنگین، فشردگی و یا هر عامل دیگری که تهویه خاک را کاهش دهد، موجب افزایش غلظت دی اکسید کربن در خاک می شود و در حضور آهک، واکنش انجام می دهد که طی آن بی کربنات تولید می شود.
3-    گیاهان مقاوم به کمبود آهن، ریشه های کارایی برای جذب آهن دارند. ریشه گیاهان حساس به کمبود آهن کارایی مناسبی برای جذب آهن ندارند. این خصوصیت بیشتر جنبه وراثتی دارد.
4-    آب آبیاری، گاهی به ویژه هنگامی که از چاهای عمیق تامین شود بی کربنات دارد. هوا دهی این آب ها ( با استفاده از فواره و با ریزش از بلندی) و یا مصرف مقداری اسید سولفوریک (کاهش PH آب آبیاری تا حد خنثی)، مقدار بی کربنات راکاهش می دهد.
5-    از دیگر علل کمبود آهن کشت گیاهان حساس به کمبود آهن در خاک های آهکی، کمی کود آلی در خاک و مصرف زیاد کودهای فسفری می باشد.

درمان کمبود آهن:

1-    پیشگیری از بروز کمبود آهن؛ برای این منظور باید شرایط تهویه خاک مناسب باشد که این امر از طریق چند عامل صورت می گیرد:
الف) بیل زدن در پای درخت؛
ب) اضافه کردن مواد آلی به خاک؛
ج) کیفیت مناسب آب
د) مصرف متعادل کود حیوانی و کود فسفری تا قابلیت جدب آهن بالا رود.
 
2-    کاشت ارقام و گونه های مقاوم به کمبود آهن.
3-    مدیریت آبیاری صحیح؛ مصرف زیاد آب باعث تغذیه نامناسب و تشدید بروز کمبود آهن می شود.
4-    مصرف کود آهن

نقش منگنز:

منگنز در بعضی واکنشهای آنزیمی شرکت می کند و موجب فعال شدن تعدادی از آنزیم ها بویژه دکربوکسیلار و دهیدروژنارهای چرخه کربس می شود. این عنصر نیز به صورت دو ظرفیتی قابل تبادل است ولی به شکل نامحلول در خاک وجود دارد. می توان گفت مهمترین نقش منگنز در گیاه در مرحله فتوسنتز و تولید اکسیژن است که جلوی فعالیت رادیکالهای آزاد را گرفته و مانع از تخریب و انهدام اسیدهای چرب موجود در غشاء می شود. منگنز همچنین در سنتز قندها موثر است. چوبی شدن ساقه گیاه بستگی به منگنز داشته و در صورتیکه میزان آن کافی باشد گیاه را در برابر کلیه امراض و قارچ ها و آفات مقاوم میکند. کلروپلاستها در گیاهان، حساس ترین بخش نسبت به کمبود منگنز هستند.

علائم کمبود منگنز:

برگ ها کلروز کوچک بین رگبرگی تحت شرایط محدودیت کاربرد منگنز از خود نشان می دهند. مراحل اولیه کلروز که توسط کمبود منگنز ایجاد می شود، تا حدی شبیه به کمبود آهن است. این علائم از یک کلروز خفیف در برگ های جوان و مشبک شدن رگبرگ ها در برگ های بالغ، مخصویا هنگامی که زیر نور قرار دارند، شروع میشود. همچنانکه تنش افزایش میابد، برگ ها به رنگ فلز مانند خاکستری تابنده ای در آمده و لکه های تیره و مناطق نکروتیک در امتداد رگبرگها پیدا می شوند. همچنین یک درخشندگی (جلوه) مایل به ارغوانی ممکن است در سطح بالایی برگ ها ظاهر شود.

نقش روی :

روی برای فعالیت چند آنزیم مانند الکل دهیدروژناز و کربنیک انیدراز مورد نیاز است. این عنصر در خاکها به مقدار متغیر وجود دارد ولی میزان روی قابل جذب و یون روی پایین است. کمبود آن در ترکیب و تشکیل اسید ریبونوکلئیک و در نتیجه تشکیل پروتئین گیاهی نقش مهمی ایفا میکند. روی آثار عمیقی در متبولیسم نرمال گیاه دارد و بطور کلی متابولیسم کربوهیدراتها، پروتئین، اکسین و فرآیندهای زایشی تحت تاثیر شدید کمبود روی قرار میگیرند. کمبود روی باعث کاهش 70 – 50 درصدی فتوسنتز، کاهش محتوای کلروفیل، ساختمان غیر نرمال کلروفیل، کاهش تعداد کلروپلاست غلاف آوندی و افزایش فسفر غیر آلی می شود. روی در تشکیل میوه نیز نیز نقش مهمی داشته و برای جلوگیری از ریزش گلها و جوانه ها توصیه میشود. در اثر کمبود روی سنتز پروتئین کاهش و اسیدهای آمینه تجمع می یابند که علت آن کاهش انتقال اسیدهای آمینه و همچنین افزایش تجزیه و تخریبRNA است. در اثر کمبود روی فعالیت آنزیم Rnase افزایش می یابد که این امر موجب تخریب RNAو کاهش سنتز پروتئین می گردد.

علائم کمبود روی :

برگ ها علامت نکروز پیشرفته بین رگبرگی نشان می دهند. در مراحل اولیه کمبود روی، برگ های جوان تر زرد شده و سطح بالایی برگ های بالغ، به صورت سوراخ سوراخ در می آید. همچنین مخروطی شکل شدن آنها رایج است. همچنانکه کمبود پیشرفت می کند، این علائم به صورت نکروز بین رگبرگی شدیدی ظاهر می شود اما رگبرگ اصلی مانند مواقع ترمیم کمبود آهن، سبز باقی می ماند. در بسیاری از گیاهان به ویژه درختان، برگ ها خیلی کوچک شده، میانگره ها کوتاه و شبیه به حالت روزت به نظر می رسند.

نقش مس :

مس در ساختار سه نوع پروتئین وجود دارد و چند آنزیم را فعال می کند. یونهای مس تنها به صورت کمپلکس و قابل مبادله به ماده آلی، متصل و قابل جذب می باشند. در صورت کمبود مس، برگ ها کوچک مانده و سرشاخه های جوان دچار برگ سوختگی میشوند و در محیطهایی با PH قلیایی، مس بطور کلی غیر قابل جذب برای گیاه میباشد، لذا بازده مس موجود در خاک های ایران بسیار پایین است. این عنصر در سیستم های آنزیمی اکسیداز-کاتالاز ضروری است و در واکنشهای انتقال الکترون سهیم بوده و فعال کننده چندین آنزیم است. مس در گیاه متحرک نیست، لذا همواره به شکل رسوب در خاک باقی میماند.

علائم کمبود مس :

برگ های دچار کمبود مس پیچیده شده و دمبرگ آنها به سمت پائین خم می شود. کمبود مس میتواند با کلروز خفیف سرتاسری همراه با فقدان فشار ترگر همیشگی در برگ های جوان، بیان شود. برگ های به تازگی بالغ شده، مشبک شده، رگبرگ های سبز همراه با مناطق سفید شده تا خاکستری مایل به سفید از خود نشان می دهند. برخی برگ ها، نقاط تو خالی کلروتیکی نشان داده و تمایل به خمیدن به سمت پائین دارند. برگ ها کوچک و کلروتیک همراه با لکه های نکروتیک می شوند.

نقش بور :

این عنصر برای تشکیل دیواره سلولی، انتقال قندها و نشاسته تشکیل جوانه انتهایی تشکیل دانه و لوله گرده ضروری می باشد. با وجود اینکه بور در خاک خیلی پویا می باشد اما در گیاه پویایی آن خیلی کم است. در نتیجه کمبود و سمیت آن هر دو حائز اهمیت است، لذا روش کاربرد بور نقش مهمی در میزان استفاده آن دارد.

علائم کمبود بور:

برگ های دچار کمبود بور یک کلروز عمومی خفیف نشان می دهند. تحمل گیاهان به تغییرات زیاد مقدار بور، به اندازهای است که غلظت های مورد نیاز برای رشد گیاه تا غلظت های سمی آن برای گیاهان حساس به بور، اختلاف اندکی دارند.

نقش مولیبدن:

انتقال مولیبدن احتمالا در آوندهای چوبی صورت می گیرد. همچنین قدرت جابجایی آن در گیاه نسبتا کم است و به همین دلیل این عنصر در آوندهای آبکشی و سلولهای پارانشیمی متمرکز می شود. به دلیل ناچیز بودن مقدار مولیبدن قابل جذب در خاک، غلظت آن معمولا در بافت های گیاهی کم است.

علائم کمبود مولیبدن:

برگ ها بعضی لکه های خال مانند همراه باکلروز بین رگبرگی نشان می دهند. یک علامت ابتدایی برای کمبود مولیبیدن، کلروز سرتاسری عمومی است که شبیه به علامت کمبود نیتروژن است با این تفاوت که بدون رنگ مایل به قرمز در سطح پائینی برگ ها می باشد. این امر از نتایج تقاضا برای مولیبدن در احیاء نیترات، که به کاهیده شدن اولیه در آسیمیلاسیون به وسیله گیاه نیاز دارد، می باشد. بنابراین علایم اولیه کمبود مولیبدن در حقیقت ناشی از کمبود نیتروژن هستند هر چند مولیبدن ماموریت متابولیکی دیگری در گیاه دارد و از این رو علایم کمبود آن حتی هنگامی که نیتروژن احیاء شده در دسترس است، وجود دارد.