دسته بندی ها

کود شیمیایی ، کود NPK ، ریزمغذی ها و کلات ها

کود شیمیایی ، کود NPK ، ریزمغذی و کلات ها

لیست انواع کود های شیمیایی و نانو کود و NPK (کود ماکرو) و ریزمغذی ها (کود میکرو) و هورمون های رشد تعاونی به کشت به صورت ذیل دست بندی گردیده است:

 

کود چیست ؟

به هر نوع ماده معدنی، آلی یا بیولوژیک که دارای عناصر غذایی باشد و باعث بالا بردن حاصلخیزی خاک و همچنین افزایش عملکرد کیفی و کمی محصول شود، کود اطلاق می شود.

کودها به دو دسته تقسیم میشوند :

1-    ماکروالمنت ها یا عناصر پر مصرف گیاه مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم، گوگرد، کلسیم و منیزیم
2-    میکروالمنت ها یا عناصر کم مصرف (ریز مغذی ها) مانند آهن، روی، منگنز، مس، بور، مولیبدن و کلر. گیاهان مختلف بر حسب نیاز و با توجه به نتایج آزمایش خاک و برگ به کودهای فوق نیازمند خواهند بود. با وجود اینکه گیاهان به شکل واضحی به کودهای ماکروالمنت ها نیازمندند اما کودهای میکروالمنت یا ریز مغذی ها علیرغم نیاز کم گیاهان، جایگاه ویژه ای در تولیدات کشاورزی دارند. لذا از آنها به " عناصر خرد با تاثیرات کلان" یاد می شود.

انواع کود شیمیایی

کودهای ازت :

ازت به صورتهای نیترات ،یون آمونیم و اوره قابل جذب گیاه است. فرم اصلی ازت در خاک بوده و فرمهای ، و پس از مدتی کم و بیش کوتاه بصورت در می آیند. تبدیل این فرمها به موجب آزاد شدن گشته و pH خاک را نقصان می دهد. ازت موجود در کودها را بصورت درصد ازت خالص ذکر می نمایند. نیترات آمونیم 33 درصد ازت داشته و هر دو فرم ازت آن قابل جذب گیاه می باشند. چون دارای بار منفی است جذب کلوئیدهای خاک نشده و در معرض شستشو از خاک است. اما چون دارای بار مثبت است جذب کلوئیدهای خاک می گردد و بتدریج بصورت در می آید. اوره رایج ترین کود ازت در ایران است. اوره از ترکیبات آلی بشمار رفته و به همین فرم قابل جذب گیاه می باشد. از محلول اوره در محلول پاشی برگ گیاهان نیز استفاده میشود. اوره نیترات آمونیم را می توان قبل از کاشت محصول و یا بصورت سرک و بعد از آن که گیاه مقداری رشد نمود به خاک داد. سولفات آمونیم علاوه بر ازت دارای 24 درصد گوگرد است. هیدرات آمونیم را که از حل شدن آمونیاک در آب بدست می آید قبل از کاشت بوسیله سرنگهای مخصوص در زیر لایه ای از خاک قرار می دهند.
نیترات کلسیم و نیترات پتاسیم درصد ازت کمی داشته وکمتر بعنوان منبع کود ازت در خاک مصرف می شوند. این کودها غالباً در محلولهای غذائی بعنوان منابع کلسیم یا پتاسیم مورد استفاده قرار می گیرند.

کودهای فسفر :

فسفر موجود در کودهای شیمیائی معمولاً بصورت یونهای و می باشد که فرمهای قابل جذب فسفر هستند. اسید فسفریک نیز که از تجزیه مواد آلی خاک حاصل می شود قابل جذب گیاه است، اما بصورت کودشیمیائی مصرف نمی شود. غالباً درصد فسفر کودهای شیمیائی را بصورت درصد اکسید فسفر ذکر می نمایند. قسمت اعظم کود فسفره ای که به خاک داده می شود. بوسیله کلسیم در خاکهای قلیائی و بوسیله آهن و آلومینیم در خاکهای اسیدی تثبیت می گردد. معمولاً تا کود فسفره ای که به خاک داده می شود در سال اول بصورت قابل جذب گیاه باقی می ماند و بخش کمی نیز طی سالهای آینده قابل جذب گیاه می گردد.میزانهای فوق الذکر با روش کوددهی، بافت و ترکیب خاک ، سوابق مصرف کود فسفره در خاک و مقدار کود فسفری که مصرف می شود بستگی دارد. چون میزان محلول بودن و حرکت کود فسفره در خاک بسیار محدود است می بایستی کودهای فسفره را قبل از کاشت به خاک داد و آنها را مستقیماً در ناحیه توسعه ریشه قرار داد. حداکثر میزان محلول فسفر در pH 6 تا 5/6 مشاهده می شود. بنابراین رساندن pH خاک به این حدود می تواند در افزایش محلول بودن و جذب فسفر موثر باشد. تغییر pH خاک در خاکهای اسیدی با اضافه کردن آهک و در خاکهای قلیائی با اضافه کردن گوگرد یا کودهای اسیدی انجام پذیر است. مصرف مقدار زیادی کود حیوانی نیز می تواند در نقصان pH خاک مفید باشد. میزان محلول بودن کودهای فسفره نیز متغیر است.

کودهای پتاسیم :

کمبود پتاسیم بیشتر در خاکهای اسیدی و خاکهای شنی دیده می شود، اما کمبود آن در سایر خاکها تحت شرایط آبیاری و برداشت مقدار زیادی محصول (بخصوص یونجه) نیز مشاهده می گردد. اغلب کودهای پتاسیم در آب محلول هستند و نحوه اضافه آنها به خاک نقش زیادی در اثر بخشی کود ندارد کلرورپتاسیم فراوانترین ترکیب پتاسیم در طبیعت است. کلرورپتاسیم دارای مقدار زیادی (60 تا 62 درصد) می باشد با این حال مصرف کلرورپتاسیم در مواردی که به مقدار زیادی پتاسیم نیاز است چندان مطلوب نیست، زیرا احتمال مسمومیت ناشی از فراوانی کلر پیش می آید با این که مقدار کمی کلر برای محصولاتی مانند توتون و پنبه لازم است، اما زیادی کلر در خاک موجب آبدار شدن غده سیب زمینی و نقصان کیفیت توتون می گردد. نیترات پتاسیم دارای 44% اکسید پتاسیم است، اما کودی گران قیمت می باشد. سولفات پتاسیم معمولترین کود پتاسیم است که در زراعت مصرف می شود پتاسیم از تجزیه اولیه بقایای گیاهی نیز به خاک اضافه می شود، اما هوموس خاک بعنوان منبع قابل توجه پتاسیم بشمار نمی رود، زیرا پتاسیم بوسیله مواد آلی تثبیت نمی گردد. خاکهائی که مقدار زیادی رس از نوع ورمی کولایت و ایلیت دارند پتاسیم را تثبیت می کنند. پتاسیم واقع در محلول خاک در حال تعادل است و بعنوان ذخیره پتاسیم خاک محسوب می شود در صورتی که شدت تثبیت زیاد است می بایستی پتاسیم را بصورت نواری و قبل از کاشت در خاک قرار داد.

کودهای گوگرد :

کمبود گوگرد در خاکهائی که به شدت در معرض شستشو قرار دارند مشاهده می شود. در این صورت می بایستی گوگرد را بصورت کود به خاک اضافه کرد. مقدار گوگرد کودها را بصورت درصد عنصر گوگرد (s) ذکز می کنند انتخاب نوع کود گوگرد دار به pH خاک بستگی دارد. در خاکهای اسیدی می توان از سولفات کلسیم یا جیپس بعنوان منبع گوگرد استفاده نمود. این ترکیب دارای 18 درصد گوگرد و 22 درصد کلسیم است جیپس علاوه بر تامین گوگرد و کلسیم باعث افزایش pH خاک نیز می گردد.
از پودر گوگرد نیز می توان بعنوان کود گوگرد استفاده کرد. عنصر گوگرد در اثر فعالیت باکتریهای اکسید کننده بصورت اسید سولفوریک سرانجام سولفاتها در می آید. هر چه ذرات عنصر گوگرد ریزتر و توزیع آن در خاک یکنواخت تر باشد، سرعت اکسیده شدن گوگرد بیشتر خواهد بود. اکسیداسیون عنصر گوگرد موجب اسیدی شدن خاک گشته و به همین دلیل از آن دراصلاح خاکهای قلیائی استفاده می شود. اکسیده شدن گوگرد در حرارت و رطوبت مناسب حدود 3 تا 4 هفته طول می کشد. بعضی از کودهای گوگرد را (مانند So2 و پلی سولفیدها) در آب آبیاری حل و به خاک اضافه می کنند.

کودهای کلسیم و منیزیم :

کلسیم و منیزیم کمتر بعنوان کود مصرف می شوند، زیرا کمبود آنها در بسیاری از خاکها (به استثنای خاکهای نواحی مرطوب) دیده نمی شود. خاکهای نواحی مرطوب اسیدی بوده و برای اصلاح آنها از کلسیم و منیزیم استفاده می شود. در خاکهای اسیدی مقدار زیادی کربنات کلسیم، کربنات مضاعف کلسیم و منیزیم و یا سولفات کلسیم برای اصلاح خاکهای اسیدی مصرف می شود. درنتیجه کمبود احتمالی کلسیم و منیزیم نیز مرتفع می گردد. در صورتیکه تغییر pH خاکهای اسیدی مورد نظر نباشد و صرفاً تامین کلیسم مورد نیاز گیاه هدف باشد می توان از کودهای فسفره حاوی کلسیم استفاده نمود. برای رفع کمبود منیزیم از سولفات منیزیم و یا سولفات مضاعف منیزیم و پتاسیم استفاده می شود.

کودهای مخلوط :

عناصر ازت، فسفر و پتاسیم بیش از سایر عناصر بعنوان کود مصرف می گردند. گاهی کودهای تجارتی را بصورت مخلوطی از عناصر فوق تهیه می کنند.درصد عناصر این کودها معمولاً پایین است و قسمت اعظم حجم را مواد دیگری به غیر از عناصر فوق تشکیل می دهند. ترکیب این گونه کودها را با درصد ازت (N)، اکسید فسفر و اکسید پتاسیم و به همین ترکیب ذکر می کنند مثلاً کود 10-10-20 دارای 20 درصد ازت، 10 درصد اکسید فسفر و 10 درصد اکسید پتاسیم می باشد گاهی درصد گوگرد (S) را بصورت عدد چهارم ذکر می نمایند مانند 5-10-10-15 که 5 درصد گوگرد دارد. کود مخلوط ممکن است فاقد یکی از سه عنصر اصلی باشد. مانند 44-0-13 که فاقد فسفر است و در حقیقت همان نیترات پتاسیم است و یا فسفات دی آمونیم که می توان آن را بصورت 0-46-18 بیان نمود.

کودهای عناصر کم مصرف :

در خاکهای نواحی خشک کمبود آهن، مس، منگنز و روی و در خاکهای نواحی مرطوب کمبود مولیبدن، کلر و بر محتمل است. گاهی نیز مقداری زیادی کلر و بر در خاکها و آب آبیاری نواحی خشک وجود داشته و می توانند باعث مسمومیت گیاه گردند. نکته مهم در مصرف کودهای عناصر کم مصرف آن است که مرز بین میزان مورد نیاز و حد مسموم کننده گیاه بسیار باریک است. به عبارت دیگر مصرف زیاد این کودها باعث مسمومیت گیاه می گردد.
در اغلب موارد مقدار عناصر مس، آهن، منگنز و روی در خاک بیش از نیاز گیاه است، اما به فرم قابل جذب گیاه نیستند. از طرف دیگر چون این عناصر عمدتاً به صورت کاتیون به خاک اضافه می گردند، احتمال تثبیت آنها توسط خاک زیاد است.کاتیونها را بهتر است بر روی برگها محلول پاشی نمود.
در صورتی که این کاتیونها بصورت ترکیبات معدنی به خاک داده می شوند می بایستی بصورت نواری در خاک قرارداده شوند و یا همراه با کودهای دارای واکنش اسیدی به خاک اضافه گردند. در صنعت این کاتیونها را با مواد کلات کننده ترکیب و آنها را بصورت غیر قابل تثبیت در آوردنده اند. کلاتها به سهولت در خاک حرکت کرده و عنصر را در دسترس گیاه قرار می دهند. در صورت عدم دسترسی به کلاتها ، از سولفاتهای کاتیونها بعنوان کود استفاده می شود.
از گروه آنیونها، کمبود کلر بندرت مشاهده می شود. زیرا معمولاً مقدار کافی کلر همراه با آب باران (بخصوص در نواحی ساحلی)، کودهای شیمیائی عناصر اصلی (به صورت ناخالصی) و آب آبیاری به خاک اضافه می شود. در صورت لزوم می توان از کلرورپتاسیم برای رفع کمبود کلر استفاده نمود. برای رفع کمبود بر از بورات سدیم یا بوراکس استفاده می کنند. بوراکس در آب بسیار محلول بوده و در خاک به سهولت حرکت می کند و می بایستی مواظب شسته شدن آن از خاک بود. بوراکس را مستقیماً به خاک اضافی می نمایند.
برای اضافه کردن مولبیدن از مولیبدات سدیم یا مولیبدات آمونیم استفاده می شود. مولیبدات را ممکن است با مواد دیگری مخلوط و به خاک اضافه کرد و یا آن را محلول پاشی نمود. در صورتی که عناصر کم مصرف بصورت نواری در خاک قرار داده می شوند مقدار مصرف آنها چند کیلوگرم (از هر یک) در هکتار خواهد بود. در صورتی که این کودها را بر سطح خاک پخش می نمایند و با خاک مخلوط می کنند، مقدار آنها را چند برابر می گیرند در این روش سولفات کاتیونها رابه میزان 30 تا 50 کیلوگرم در هکتار می پاشند. مقدار معمول مصرف بورات حدود 5 کیلوگرم در هکتار است. مولیبدات به مقدار حدود 1 تا 2 کیلوگرم در هکتار پاشیده می شود. در صورتی که از روش محلول پاشی عناصر بر روی برگها استفاده میشود، می بایستی غلظت محلول را مورد دقت قرار داد. پا شش سولفات عناصر کم مصرف با غلظت 2 تا 3 در هزار معمول است.
در بازار ایران مخلوطی از کودهای عناصر کم مصرف به نامهای تجاری مختلفی وجود دارند. محلول تهیه شده از این کودها را می توان روی برگ پاشید و یا با سموم مختلف مخلوط کرد و همزمان با سمپاشی مصرف نمود.

کود NPK

در مورد کودهای کامل سه گانه که معروف به NPK هستند همیشه می توان سخن فراوان به میان آورد اما آنچه شاید کمتر به آن پرداخته شده است این است که آیا چنین ترکیبی واقعاً آنقدر پیچیدگی دارد که بخواهیم تکنولوژی آن را وارد کنیم و یا از آن بدتر این کالا در بسته بندیها ی متفاوت و با رنگ و لعابهای جذاب از خارج کشور وارد نمائیم. البته بهتر است که یکجانبه به موضوع این کالا و وادرات و یا تولید آن به این صورت نپردازیم. آنچه در این مجال تلاش شده که گسترده تر به آن نگریسته شود، تکنولوژیها و کیفیتهایی است که یک کود کامل یا همان NPK می تواند با خود داشته باشد. یادآور می شود که مقصود از NPK در این مقاله کودهای کامل پودر شده ی قابل حل در آب می باشند.
همانگونه که از نام NPK برمی آید، این کود که یکی از رایج ترین ترکیبات مورد استفاده در کشاورزی دنیاست عمدتاً از ازت، فسفر و پتاسیم تولید شده است. نگارنده این مقاله تجربیاتی داشته است که بسیاری از مصرف کنندگان و یا توزیع کنندگان و حتی کارشناسان، اثربخشی یک NPK را در مقدار عناصر ریز مغذی آن می دانند، حال آنکه عناصر ریزمغذی حداکثر 1 تا 2 درصد از حجم
مواد تشکیل دهنده ی یک NPK را تشکیل می دهد. البته در مباحث آتی به اینکه یک NPK خوب چه خصوصیاتی باید داشته باشد، خواهیم پرداخت اما قبل از هر چیزی به مشکلاتی که ممکن است به دلیل حضور ناخالصیها در عملکرد یک NPK ایجاد شود، خواهیم پرداخت.
یکی از مهلک ترین ناخالصیهایی که در هر ترکیب کودی، NPK در اینجا، وارد می شود ودلیل آن نیز زندگی صنعتی امروزه است، عناصر و فلزات سنگین است که در صورت بالا بودن غلظت آنها اثرات سمی خود را به اشکال مختلف که در بسیاری از موارد اثر آفات و بیماریهای گیاهی مشابهت عجیبی دارند، بروز می دهند.
متأسفانه استانداردهای خاصی برای NPK های موجود در بازار ایران در این خصوص وجود نداشته اما با توجه به مطالعات محققین دانشگاهی و تجربیات شرکتهای مختلف دخیل درارایه کودهای کشاورزی، باید اشاره نمود که بهترین NPK ها از این جهت، آنهایی هستند که کمتر از 05 قسمت در میلیون ) ppm 05 ( مجموع عناصر سنگین مختلف در آنها باشد. این مقدار ممکن است به خوبی و به طور دقیق محقق نگردد اما هر چه مجموع عناصر سنگین موجود در یک NPK به این مقدار و کمتر از آن نزدیک تر باشد، کود تولید شده اثرات سوء کمتری مانند برگ سوزی، برگ ریزی، بدشکلی برگ، میوه و سرشاخه، ریزش میوه و یا کوچک ماندن برگها و میوه ها ایجاد می گردد. علایمی که به صورت کلی در بالا گفته شد همگی ناشی از حضور مسمومیت زای فلزات سنگین در ترکیباتی است که ما به عنوان کود و یک منبع تغذیه و تقویت گیاه استفاده می کنیم، ممکن است وجود داشته باشند.
متأسفانه کشاورزان آسیب پذیرترین قشر در زنجیره اقتصادی کشاورزی در خصوص حضور چنین ترکیباتی در کودهای مصرفیشان هستند، که گاه منجر به خشکیدن کل درخت یا مزرعه می گردد. اما این موضوع از کجا منشأ می گیرد؛ شرایط نابسامان اقتصادی و تغییرات قیمت ارز متأسفانه بسیاری از وارد کنندگان کالای آماده و یا مواد اولیه را به سمت واردات ترکیبات ارزان قیمت تر سوق داده است. و متأسفانه در بازارهای خارج از کشور یکی از تعیین کننده ترین عوامل در قیمت یک کود یا ماده اولیه ی کودسازی، مقدار حضور عناصر سنگین در چنین ترکیباتی است. البته ناگفته نماند که شاید واردکنندگان زیادی هم باشند که بر این موضوع اشراف کافی ندارند و دلیل قیمت های کمتر را فقط در کشور فروشنده ویا تفکر ناقصی که در مورد قیمت تمام شده دارند، منجر به چنین اشتباهی می گردد. خوشبختانه ادبیات پارسی ضرب المثل های پندآموزی در همه ی زمینه ها به ویژه در این مورد دارد. همه شنیده ایم که هیچ گرانی بی حکمت نیست و هیچ ارزانی هم بی علت نیست!
بی شک یکی از دلایل قیمت ارزان در بسیاری از NPK های وارداتی یا داخلی و یا مواد اولیه ی کودسازی تولید شده و یا وارد شده همین نکته است. نکته ی دیگر؛ حضور کلی به عنوان یک عنصر سمی در برخی از ترکیبات تولید داخل و یا خارجی در مقادیر فوق العاده زیاد و حتی چندین درصد است.
همانگونه که همه می دانیم کشور ما در شرایط اقلیمی قرار دارد که اکثر خاکهای آن شور و یا لب شور می باشند. بدیهی است که گیاهان کشت شده در مناطق جنوبی کشور که اتفاقاً بخش بزرگی از کشاورزی کشورمان را نیز تشکیل می دهد، هم به دلیل خصوصیات باستانی خاکهای آن مناطق و هم به دلیل بروز خشکسالی های پیاپی در یک دهه ی گذشته، به خودی خود مقادیر قابل توجهی نمک را ناگزیر به درون بافتهای خود راه و جای داده اند و مقادیر جدید و بیش از اندازه ترکیباتی چون کلریدها به این گیاهان اعم از زراعی یا باغی، آسیب های جدی، حداقل به عملکرد آنها وارد می کند. بهترین مقادیر کلردر یک NPK 5/0 درصد و کمتر از آن است و حداکثر قابل پذیرش نیز 1 درصد است. این مقادیر به صورت مستقیم از نوع و کیفیت مواد اولیه ی مورد مصرف در NPK متأثر می گردد که این مواد اولیه و کیفیت آنها نیز مستقیماً بر قیمت تمام شده NPK تولید شده اثرگذار است.
شاید اگر بخواهیم به طور گسترده تری به موضوعات NPK بپردازیم، هنوز باید خطوط قرمز بیشتری را رسم کنیم اما از آنجا که پرداختن بسیط به موضوع خطوط قرمز در NPK ها در حوصله ی این بحث نیست به آنچه در بالا گفته شد بسنده می کنیم.

ترکیبات عمده NPK چیست ؟

مهمترین ترکیبات قابل مصرف در تولید NPK به شرح ذیل هستند:

اوره، اوره فسفات، سولفات آمونیوم، نیترات پتاسیم، مونو پتاسیم فسفات، مونوآمونیوم فسفات و سولفات پتاسیم که البته در NPK های با کیفیت نازل تر و قیمت بسیار کمتر، از کلرید پتاسیم نیز به مقدار زیاد استفاده می شود.
هر کدام از ترکیباتی که در بالا به آن اشاره شد در خلوص، به مقدار انحلال در آب، مقدار عناصر سنگین و .... تنوع فراوان دارند. از این رو مهمترین نکته در تولید NPK ، انتخاب مواد اویه مرغوب با قیمت مناسب است تا در نهایت یک NPK کاملاً مرغوب و قابل اعتماد با قیمت مناسب بتوان از آن تولید نمود.
واقعیت امر در خصوص NPK ها آن است که مواد اولیه پس از انتخاب، آسیاب شده و با هم مخلوط می شوند. این روش ساخت که به آن مخلوط سازی با بلندینگ ) Blending ( می گویند ساده و سریع است و با قیمت کمتر می تواند NPK را دراختیار مشتریان قرار دهد. این NPK ها قابل استفاده در آبیاری هستند و نیز می توان آنها را محلولپاشی نمود اما از آنجا که دانه بندی درشتی ندارند قابل پخش کردن در زمین از طریق انواع رایج کود پاشها و کود کارها نیستند.
پیشرفته ترین نوع NPK که در واقع نوع اصلی NPK است متأسفانه تا کنون توسط تنها یکی از شرکتهای واردکننده در بازار ایران ارایه شده است که به دلیل سلیقه ی بازار ایران، موفقیت چشمگیری نداشته است ولی خوشبختانه شرکت وارد کننده همچنان به توزیع آن ادامه می دهد. این نوع از NPK ها که از اختلاط محلولهای ترکیبات بالا و سپس خشک کردن و گرانوله کردن پودر به دست آمده، ایجاد می شود هم قابل استفاده در آب آبیاری به صورت محلول در آب، هم استفاده از طریق محلولپاشی و هم پاشش گرانولها در زمین کشاورزی به صورت کود سرک و یا پایه می باشدو هر دانه از این کودها معمولاً حاوی تمام ترکیبات کود با فرمول یاد 99 درصد کودهای / شده روی بسته بندی آن کود است. البته در حال حاضر بیشتر از 9 NPK موجود در بازار ایران از نوع اول یعنی Blend هستند.

عناصر ریز مغذی

همانگونه که بیش از این ذکر شد، در زمان تولید یک NPK مقدار زیادی از حجم NPK 90 تا 99 درصد( به همان مواد تشکیل دهنده ( ی اصلی یعنی ازت، فسفر و پتاسیم تعلق می گیرد و تنها 2 تا 0 درصد فضای خالی برای مواد آلی، ریز مغذیها و ... باقی می ماند.
12 واقعاً فضای خالی بسیار کمی دارد. /4/ 25 یا 34 /25/ البته این موضوع به فرمولاسیون کود نیز بستگی دارد مثلاً ترکیبی چون 25 اما ترکیبات دیگر را می توان با افزودنی های جانبی غنی نمود.

کلات آهن

14 درصد آهن در خود دارد یعنی به جای 1555 گرم آهن خالص در یک تن / استفاده می شود که خالص ترین آنها 2 NPK 142 گرم ، آهن استفاده می شود. این مقدار می تواند بر عملکرد کود در مزرعه اثر بگذارد. پس یک NPK خوب آن است که ریز مغذیهای آن کاملاً به صورت کلاته شده باشند و مقدار دقیق آنها نیز مشخص باشد.
سایر مواد افزودنی به NPK
افزایش کیفیت و عملکرد NPK ها گاهی به راحتی امکان پذیر است . گاهی افزودنی کمتر از یک درصد پودر اسیدآمینه به NPK می تواند تا حد زیادی قابلیت های محلولپاشی و جذب این محصول را بالا ببرد.
افزودن اندکی مواد آلی مانند اسید هیومیک به NPK ، مانند اسید آمینه تأثیر شگرفی در میزان جذب برگی و یا از طریق ریشه ی این کودها دارد. البته باید توجه داشت که NPK های دارای اسیدهیومیک با نسبت بالا، در انتهای فصل در برخی محصولات چون انگور، سیب و ... قابل استفاده از طریق محلولپاشی نیستند، چرا که امکان دارد این ترکیب منجر به تولید لکه روی میوه ها و یا گل های زینتی گردد.

شاخص های شوری؛

شاخص شوری Salt index در یک تعریف ساده مقدار شوری است که یک ترکیب کودی در محلول و یا در خاک ایجاد می نماید. این شاخص در اوره از میان کودهای رایج ازته کشاورزی بیشترین مقدار و در نیترات ها کمترین مقدار است. کودهای NPK ای که در آنها اوره مقدار بیشتری از کل نیتروژن موجود در آنها را تأمین می کند شاخص شوری زایی بالاتری دارند. همچنین کودهایی که
در آنها از کلرید پتاسیم استفاده شده است. چنین کودهایی در صورتی که در شرایط نزدیک به تنش مورد استفاده قرار گیرند، می توانند گیاه زراعی یا درخت میوه ی هدف را وارد فاز تنش نمایند که حداقل زیان آن، عدم تأثیر عملیات هزینه بر کوددهی می باشد.

نوع فسفر؛

فسفر یکی از عناصر مهم موجود در عموم کودهای NPK است .این نوع عنصر در گلزایی، تولید سرشاخه ها، رشد و تولید ریشه های جدید و رشد و تغییر رنگ میوه تأثیرات واضحی دارد. همچنین سیستم دفاعی گیاه در برابر بیماریها، تا حدود زیادی به مقدار فسفر موجود در گیاه وابستگی دارد.
فسفر در کودهای مختلف به دو شکل شیمیایی مهم استفاده می شود. این دو نوع عبارتند از فسفر به شکل فسفات و فسفر به شکل فسفیت. فسفاتهای قابل حل سالهاست که در کودسازی استفاده دارند و تقریباً همه ی NPK های تولید شده در داخل و یا وارداتی )انواع پودر( دارای فسفر فسفاتی هستند. از مزایای این نوع فسفر ارزان بودن آن نسبت به نوع دیگر است ولی از معایب آن جذب بسیار ناچیز فسفات از طریق برگ و محلولپاشی می باشد. این نوع فسفر از اسید فسفریک به دست می آید . نوع دیگر فسفر، معروف به فسفیت است که از اسید فسفرو به دست می آید. فسفیت از نظر مولکولی کوچکتر از فسفات است و سرعت حرکت آن در خاک 4 برابر و در گیاه 0 برابر فسفات است این خاصیت فسفیت، عنصر موجود در این مولکول را 10 بار سریعتر از مولکول فسفات برای گیاه تأمین می کند و سرعت عمل پاسخگویی گیاه در این خصوص بسیار بیشتر است.
NPK های دارای فسفر از نوع فسفیتی اعم از اینکه همه یا بخشی از فسفر موجود در آنها از نوع فسفیتی باشد، تا کنون چندان به بازار ایران معرفی نشده اند. این NPK ها تفاوت قیمت قابل توجهی نسبت به NPK های معمولی دارند و شاید هنوز توجیه برای ارایه در بازار کشاورزی نداشته باشند.

مواد مهارکننده

ترکیبات کلات کننده ای چون EDTA آزاد یا آمینواسید آزاد، ترکیباتی هستند که در اندازه های کمتر از یک درصد تا 2 درصد اگر در یک NPK قرار گیرند، می توانند اولاً جذب عناصر موجود در NPK را بالا ببرند و دوماً اینکه عناصر مزاحمی چون کلسیم، منیزیم و ... که در آب مورد استفاده در محلولپاشی حضور دارند را مهار نمایند. عامل کلات کننده EDTA آزاد موجود در این NPK ها در تانک
محلولپاشی تا حدودی به کلسیم و منیزیم موجود در آب چسبیده و قابلیت ایجاد پیوند این عناصر را کاهش می دهد. بدین ترتیب عناصر ماکرو و میکرو موجود در NPK فرصت و امکان بیشتری جهت جذب از طریق برگ پیدا می کنند.
این تکنیک یکی از راه های افزایش اثربخشی کودهای NPK از طریق محلولپاشی است و با توجه به اینکه محلولپاشی کودهای NPK در ایران رواج زیادی دارد، می توان از این روش جهت افزایش عملکرد محلولپاشی NPK ها استفاده نمود.

فرم ازت؛

ازت یکی از اعضای اصلی NPK است و معمولاً در سه فرم اوره، نیترات و آمونیوم قابل تأمین است . ازت اوره ای ارزان قیمت است و در کشور در مقادیر فراوان تولید می شود و نوع نیترات و آمونیوم گران قیمت تر است و تأمین آنها نیز مشکل تر است. با همه این اوصاف گیاه تنها به دو فرم شیمیایی نیتراتی و آمونیومی قادر به جذب نیتروژن است، که البته سرعت جذب مولکولهای

نیترات

به مراتب بیشتر از مولکولهای آمونیوم است. اوره در محیط آبگون و در محیط خاک تبدیل به آمونیوم می گردد. آمونیوم که خود به صورت مستقیم تا حدوددی قابل جذب است به دو بخش تقسیم می شود. بخش اول همانگونه که گفته شد، مستقیماً وارد ریشه ها می شود ولی بخش اعظم آمونیوم ، طی فرایند نیتری فیکاسیون به فرم نیتراتی در می آید.
انجام نیتریفیکاسیون، مستلزم حضور دو فاکتور تعیین کننده است، اول حضور باکتریهای مفید و دوم دمای مناسب برای فعالیت باکتریها . خاکهای ایران متأسفانه به دلیل کمبود شدید مواد آلی، از نظر جمعیت باکتریهای مفید فعال بسیار فقیرند. این موضوع مخصوصاً در ابتدای فصول کشت که گیاه نیاز به جذب نیتروژن جهت آغاز رشد رویشی دارد و نیز پروتئین و بافت سازی گیاه آغاز می شود، بسیار حائز اهمیت است که به دلیل کم بودن فعالیت باکتریها به دلیل دمای کم زمین ، عملیات نیتریفیکاسیون انجام نشده و یا به کندی صورت می پذیرد.
از این رو استفاده از کودهایی که فرم نیتراتی ازت در آنها دیده شده است، عملکرد بهتری را از طریق ریشه و حتی محلولپاشی از خود نشان می دهد. بهترین نسبت ازت در یک کود NPK 15 درصد اوره، 3 درصد آمونیوم و 6 درصد نیترات است. نوتری 25/25/25 پاد یک NPK تولید شده در کشور بر اساس آن چیزی است که در این مقاله ذکر شده است. نوتری پاد در حال حاضر در سه فرمول 20/20/20 ، 12/3/43 و 10/52/10 ارایه می شود و از خصوصیات آن می توان به موارد ذیل اشاره نمود .
  •  حضور ppm 955 اسیدآمینه آزاد.
  •  حضور بیش از 1 درصد EDTA آزاد.
  •  نوتری پاد دارای پی اچ اسیدی است و قدرت جذب آن بسیار بالاتر از سایر NPK است
  •  این کود شامل 15 درصد اوره، 3 درصد آمونیوم و 6 درصد نیترات است. /25/ فرم ازت در 25
  • ریزمغذیهای موجود در این کود کاملاً کلاته بوده و مقادیر آنها نیز برای یک کود NPK قابل توجه است.
  •  نوتری پاد به طور کامل در آب حل شده و قابل محلولپاشی و استفاده در سیستم های آبیاری است.
  •  نوتری پاد در بسته بندیهای 15 کیلویی زیبا و بسیار مقاوم ساخته شده است که استفاده از آن را برای هر کسی آسان می سازد .

کود کلات

كلات سازي زما ني صورت مي پزيرد كه مولكو لهاي بزرگ مخصوص داراي چندين نقطه اتصال ( ما نندEDTA) با يك MICRO NUTRIENT با ند مي شو ند. فرم كلات يك عنصر فرمي حفا ظت شده است و ساير عناصر نمي تو انند مز احمتي در جذب يك عنصر  كلات شده ايجاد كنند. فرم كلات يك عنصر در مقا يسه با فرم معمو لي آن بسيار را حتر و سر يعتر تو سط گياه جذب مي شود. مو لكو لي كه عنا صر MICRO NUTRIENT را كلاته مي كنند EDTA نام دارد .
 بسياري از عنا صر MICRO NUTRIENT زما ني كه بفرم كلاته در بيا يند بسيار بهتر از فرم معمولي شان  در خاك توسط گياه جذب مي شو ند.جذب بسياري از عناصر توسط ريشه در نتيجه اختلاف بار الكتر يكي عنصر با كا نالهاي جذبي مو جود در ريشه صورت مي پذيرد .عنصري كه بفرم كلاته در امده با شند پتانسيل بار  بيشتري  ايجاد خواهد كرد و در نتيجه بيشتر و بهتر از كا نالهاي ريشه عبور مي كند . همانطور كه قبلا اشاره شد . معمو لترين مولكول براي كلاته سازي عنا صر مختلف  در كود هاي كشا ورزي EDTA (ethylene – diamin-tetra-acetate) است.در بر خي از كود هاي كشا ورزي بسيار با كيفيت كشا ورزي ممكن است عوامل كلاته كننده DTPAو EDDHA با شند . EDTAمعمو ليتر ين عامل كلاته كننده در كود هاي مورد استفاده به صورت مصر ف خا كي و همچنين محلول پا شي است . در خا كهاي با PH  با لا  يو نهاي فلز فلز آهن و روي در بسياري از موارد غير قا بل جذب هستنند . براي ريشه  ها اما وقتي كه فرم كلاته اين عنصر بعنوان كود در اختيار در ختان قر ار مي گير نند بر احتي قا بل جذب مي شو نند . عنا صري كه به فرم كلات هستنند در مقا يسه با عنا صري كه بصورت غير كلات يا ازاد در خاك و جود دارنند ثبات بيشتري دار ند و با ابشو يي يا leaching  كتر از دسترس ريشه ها خا رج خواهند شد

هورمون رشد

هورمون

هورمون به موادی اطلاق می‌شود که به مقدار بسیار ناچیز در یک اندام معین از گیاه بوجود می‌آید و در اندام‌های دیگر استفاده می‌شود. با این تعریف شاید تصور شود که هورمون‌ها صرفاً جزء مواد کاملاً درون ساز گیاه هستند، اما همواره اینطور نیست زیرا هورمون‌ها هم در داخل اندام‌های گیاهی و هم به شکل سینتتیک و شیمیایی در خارج ساخته می‌شوند و روی گیاه القا می‌شوند. بنابراین علی رغم اینکه یک تفاوت ناچیز بین این دو نحوه ساخت هورمون موجود است بیشترین تفاوت مربوط به اصطلاح انگلیسی است.
در فارسی هم موادی که بصورت طبیعی در گیاه ساخته می‌شوند و هم موادی که به صورت مصنوعی از خارج به گیاه القا می‌شوند را تحت عنوان هورمون می‌شناسند، اما در اصطلاح انگلیسی موادی را که بصورت طبیعی (در داخل گیاه) ساخته می‌شوندPlant Hormone   و موادی که بطور مصنوعی (در خارج از گیاه)‌ساخته می‌شوند را تحت عنوانPlant Growth Regulators  یعنی تنظیم کننده‌های رشد گیاهی می‌شناسند.
در تقسیم بندی‌های خیلی قدیمی‌تر هورمون‌ها بر حسب نوع قابلیت یا کاری که به عهده دارند، به پنج دسته تقسیم می‌شوند.
 

 هورمون‌ها

1- اکسین‌ها Auxines
2- ژیبرلین‌ها Giberellines
3- سیتوکینین‌ها Cytokinines
4- بازدارنده‌های رشد Inhibitors
5- اتیلن Ethylene
 

اکسین‌ها Auxines

عوامل موثر بر عملکرد هورمون‌ها در روی گیاهان زینتی:
1) غلظت Dosageهورمون مصرفی؛
2) سن فیزیولوژیکی گیاه
اکسین‌ها جزء اولین گروه هورمون‌های کشف شده هستند که وظایفی همچون تسریع در ریشه‌زایی گیاهان و ریزش گل‌های اضافی درختان میوه را بر عهده دارند. مهم‌ترین عاملی که روی عملکرد اکسین‌ها تأثیر گذار بوده مقدار مصرف اکسین و یا غلظت هورمون مصرفی است. گاهی اوقات یک اکسین معین عامل رشد و تقسیم سلولی است. اما اگر همین ماده را در غلظت Dosage خیلی زیاد بکار بریم، باعث مرگ و از بین رفتن گیاه می‌شود. بنابراین در مصرف هورمون‌ها مخصوصاً اکسین‌ها غلظت مصرف اهمیت زیادی دارد. عامل دیگری که در روی عملکرد و یا وظیفه خاص اکسین اثر گذار است سن فیزیولوژیکی گیاه مورد استفاده است. بسته به اینکه گیاهان در چه مقطع سنی قرار گرفته‌اند غلظت مصرفی اکسین و زمان القا آن به سن متغیر است و نتایج متفاوتی دارد. اما بطور کلی مهم‌ترین وظایفی را که برای اکسین‌ها می‌شناسیم عبارتند از :
_  تسریع در ریشه زایی گیاهان سخت ریشه‌زا 3000 ppm - 8000 ppm- مخصوصاً در سطوح بزرگ و واحدهای تولیدی بزرگ که سرعت ریشه‌دار شدن گیاه و زمان آن اهمیت دارد، مصرف و کاربرد اکسین‌ها دارای جایگاه ویژه‌ای است. 
_ عامل تُنُک کننده در محصولات سال‌آور- به این طریق باعث ریزش گل‌های اضافی درختان می‌شود. مثلاً در درخت سیب حالت سال‌آوری وجود دارد. بدین صورت که در بعضی از سال‌ها میوه زیاد تولید می‌کند و در سال دیگر محصول بسیار ناچیزی دارد. کاربرد اکسین‌ها باعث می‌شود که در سال‌های پر محصول تعداد گل‌های قابل تبدیل به میوه کم شود و در نتیجه عملکرد گیاه در سال‌های مختلف به شکل متعادلی نگه داشته شود.
  

ژیبرلین‌ها Giberellines

مهم‌ترین کاربرد ژیبرلین‌ها GA
جایگزینی سرما در غده‌ها؛
جایگزینی سرما در بذر
دسته نسبتاً بزرگ از هورمون‌های گیاهی ژیبرلین‌ها هستند که در سال‌های حدود 1940 شناخته شدند. کاربرد ژیبرلین‌ها در باغبانی به درشت کردن حبه‌های انگور، وادار کردن غده یا پیاز برای گل‌دهی و جایگزینی سرما در بعضی از بذرهای گیاهان است. بهترین و پرمصرف‌ترین جای مصرف GA در ژیبرلین‌ها در Flowery culture است که غده‌ها و پیاز‌ها را به کمک سرما وادار به گل‌دهی می‌کنیم، بنابراین ژیبرلین‌ها جایگزین سرما می‌شوند. با تیمار ژیبرلین دوره 3 تا 5 ماهه را که پیازها لازم دارند تا وارد مرحله گل‌دهی شوند را بسیار کوتاه‌تر می‌کنند.
وظیفه دیگر ژیبرلین‌ها جایگزینی سرما در بعضی از بذرها می‌باشد. بعضی از بذرهای گیاهان زینتی نظیرانواع نسترن‌ها نیازمند طی یک دوره سرما قبل از جوانه‌زنی هستند، لذا وقتی این بذرها را با GA که مخفف ژیبرلین اسید است تیمار کنیم آن را جایگزین یک دوره سرما کرده‌ایم. لازم به ذکر است که تعداد ایزومرهای ژیبرلین خیلی زیاد است از GA1- GA47 شناخته شده‌اند، و در کارخانجات مواد شیمیایی تولید می شوند اما GA3 کاربرد بیشتری دارد. مشخص کردن نوع هورمون و مقدار آن کار بسیار دقیق و ظریفی است که در آزمایشگاه‌های تخصصی با استفاده از دستگاه  HPLC صورت می‌گیرد.

 سیتوکینین‌ها Cytokinines

سیتوکنین‌ها دسته‌ای از هورمون‌ها هستند که وظایف خاص و بسیار تخصصی بر عهده دارند. سیتوکنین‌ها وظایفی همچون کمک به تقسیم سلولی و جلوگیری از پیر شدن گل‌های شاخه بریده را بر عهده دارند که کمیاب و گران قیمت بوده و دز مصرفی آن‌ها کم است.  نقش دیگر سیتوکنین‌ها جلوگیری از پیر شدن گل‌های شاخه بریده Cut flowers است. سیتوکنین‌ها در محلول پاشی‌های آبی و شیمیایی روی شاخه‌های بریده شده که برای مدت طولانی نگهداری می‌شوند، کاربرد بسیار خوبی دارند.
انواع سیتوکنین‌ها عبارتست از بنزیل آمینوپورین، زآتین و کینیتین.

 بازدارنده‌های رشد Inhibitors

دسته چهارم از هورمون‌های گیاهی بازدارندگان رشد هستند که نقش متضاد بقیه هورمون‌ها را دارند.نقش سه دسته اول اکسین‌ها، ژیبرلین‌ها و سیتوکینین‌ها در تشویق گیاه به رشد و نمو است ولی ایندسته نقش جلوگیری کننده در رشد را دارند. در گیاه بنت قنسول Euphorbia Pulcherrimaصورت می‌توان از بازدارنده‌ای مثل B9 استفاده کرد. گیاهان زینتی کاربرد خوب و بسیار اقتصادی دارند واستفاده از این بازدارنده‌ها باعث می‌شود گیاهان کوتاه اما کامل از نظر ساختمان رشدی داشته باشیم. یک پا کوتاهی
دسته‌ای دیگر از مواد بازدارنده که در گیاهان زینتی استفاده می‌شوند آلار SADH است، گر چه در بعضی از مجامع جهانی منع شده است اما چون مورد استفاده آن برای گیاهان زینتی است و مصرف خوراکی ندارد  همچنان قابل استفاده است. بهترین مورد استفاده از آلار یا SADH در طولانی کردن خوشه‌های گل گیاه کاغذی است.

 اتیلن Ethylene

بر خلاف چهار دسته دیگر (که ابتدا خاصیت هورمونی آن‌ها شناخته شده)، اتیلن ابتدا به عنوان گازی فرار شناخته شد بعد بعنوان هورمون شناسایی شد. اتیلن را در گیاهان زینتی عمدتاً بعنوان هورمون پیری می‌شناسیم، هر وقت که بخواهیم گیاهان را به سمت بلوغ و پیری ببریم کاربرد اتیلن توصیه می‌شود. اتیلن گازی فرار است که در گیاهان زینتی به هورمون پیری شهرت داشته و باعث رسیده شدن میوه‌هایی هم‌چون موز و گوجه‌فرنگی می‌شود.
مصرف اتیلن بر روی سبز زدایی یا رسیدن میوه‌جات مفید است. اما در گیاهان زینتی بدلیل تشویق به طرف پیری و بلوغ خیلی مفید نیست.
 اتیلن بر روی گیاهان خانواده Coleus blumei خصوصاً گیاه آیکما Aechema خیلی مؤثر بوده و باعث رشد و انگیزه گل دهی در گیاه می‌شود. برای جلوگیری از فعالیت اتیلن و جوان ماندن گیاه از مواد شیمیایی و ترکیبات نقره مثل نیترات نقره و تیو سولفات نقره 8-Hydroxy puinoline استفاده می‌کنند. هم‌چنین ماده‌ی شیمیایی دیگر به نام متیل سیکلو پروپان Methyle Cyclo Propane (1-MCP) را بصورت قر‌ص‌هایی در ظرف‌های بسته‌بندی گیاه قرار می‌دهند تا گل مدتی شاداب باقی بماند.

میکروالمنت ها یا ریزمغذی ها

میکروالمنت ها یا عناصر کم مصرف (ریز مغذی ها) مانند آهن، روی، منگنز، مس، بور، مولیبدن و کلر. گیاهان مختلف بر حسب نیاز و با توجه به نتایج آزمایش خاک و برگ به کودهای فوق نیازمند خواهند بود. با وجود اینکه گیاهان به شکل واضحی به کودهای ماکروالمنت ها نیازمندند اما کودهای میکروالمنت یا ریز مغذی ها علیرغم نیاز کم گیاهان، جایگاه ویژه ای در تولیدات کشاورزی دارند. لذا از آنها به " عناصر خرد با تاثیرات کلان" یاد می شود.

نقش آهن:

آهن فلزی نسبتا فراوان در جهان است و اهمیت حیاتی در زندگی حیوانات و گیاهان دارد. فلزی خالص که دارای فعالیت شیمیایی زیاد است. هسته زمین دارای ترکیبی از 10 درصد آهن و هیدروژن است. این فلز چهارمین عنصر فراوان از نظر وزنی در پوسته زمین است. عمومی ترین ترکیب این عنصر هماتیت است که در داخل رسوبات سیاه سواحل و صخره های رودخانه ها یافت می شود. آهن نقش مهمی در زندگی جانوران به علت وجود آن در هموگلوبین خون دارد.

اثرات آهن بر سلامتی انسان:

آهن در برخی مواد غذایی مانند گوشت، سیب زمینی و سبزیجات وجود دارد. بدن انسان آهن موجود در فرآورده های حیوانی را سریعتر از آهن موجود در فرآورده های گیاهی جذب میکند. آهن مهمترین بخش تشکیل دهنده هموگلوبین است و عامل رنگ قرمز خون و منتقل کننده اکسیژن در کل بدن انسان میباشد.

نقش آهن در گیاهان

ماده غذایی آهن، یکی از عناصر غذایی کم مصرف است که وجود آن به اندازه کافی برای رشد گیاهان زراعی و باغی لازم است و در تشکیل سبزینه گیاهان زراعی و باغی نقش ارزنده ای دارد.
آهن در ساختار هموپروتئینها مانند سیتوکرومها، سیتوکروم اکسیداز و لگ هموگلوبین شرکت می کند. آهن گر چه در ساختار کلروفیل وجود ندارد ولی در سنتز آن نقش مهمی دارد. این عنصر به شکل مختلف کانی در خاک وجود دارد.

علل کمبود آهن در خاک:

1-    در بیشتر نقاط ایران مهمترین عاملی که موجب کمبود آهن می شود، زیادی بی کربنات در محلول حاک است.
2-    آبیاری سنگین، فشردگی و یا هر عامل دیگری که تهویه خاک را کاهش دهد، موجب افزایش غلظت دی اکسید کربن در خاک می شود و در حضور آهک، واکنش انجام می دهد که طی آن بی کربنات تولید می شود.
3-    گیاهان مقاوم به کمبود آهن، ریشه های کارایی برای جذب آهن دارند. ریشه گیاهان حساس به کمبود آهن کارایی مناسبی برای جذب آهن ندارند. این خصوصیت بیشتر جنبه وراثتی دارد.
4-    آب آبیاری، گاهی به ویژه هنگامی که از چاهای عمیق تامین شود بی کربنات دارد. هوا دهی این آب ها ( با استفاده از فواره و با ریزش از بلندی) و یا مصرف مقداری اسید سولفوریک (کاهش PH آب آبیاری تا حد خنثی)، مقدار بی کربنات راکاهش می دهد.
5-    از دیگر علل کمبود آهن کشت گیاهان حساس به کمبود آهن در خاک های آهکی، کمی کود آلی در خاک و مصرف زیاد کودهای فسفری می باشد.

درمان کمبود آهن:

1-    پیشگیری از بروز کمبود آهن؛ برای این منظور باید شرایط تهویه خاک مناسب باشد که این امر از طریق چند عامل صورت می گیرد:
الف) بیل زدن در پای درخت؛
ب) اضافه کردن مواد آلی به خاک؛
ج) کیفیت مناسب آب
د) مصرف متعادل کود حیوانی و کود فسفری تا قابلیت جدب آهن بالا رود.
 
2-    کاشت ارقام و گونه های مقاوم به کمبود آهن.
3-    مدیریت آبیاری صحیح؛ مصرف زیاد آب باعث تغذیه نامناسب و تشدید بروز کمبود آهن می شود.
4-    مصرف کود آهن

نقش منگنز:

منگنز در بعضی واکنشهای آنزیمی شرکت می کند و موجب فعال شدن تعدادی از آنزیم ها بویژه دکربوکسیلار و دهیدروژنارهای چرخه کربس می شود. این عنصر نیز به صورت دو ظرفیتی قابل تبادل است ولی به شکل نامحلول در خاک وجود دارد. می توان گفت مهمترین نقش منگنز در گیاه در مرحله فتوسنتز و تولید اکسیژن است که جلوی فعالیت رادیکالهای آزاد را گرفته و مانع از تخریب و انهدام اسیدهای چرب موجود در غشاء می شود. منگنز همچنین در سنتز قندها موثر است. چوبی شدن ساقه گیاه بستگی به منگنز داشته و در صورتیکه میزان آن کافی باشد گیاه را در برابر کلیه امراض و قارچ ها و آفات مقاوم میکند. کلروپلاستها در گیاهان، حساس ترین بخش نسبت به کمبود منگنز هستند.

علائم کمبود منگنز:

برگ ها کلروز کوچک بین رگبرگی تحت شرایط محدودیت کاربرد منگنز از خود نشان می دهند. مراحل اولیه کلروز که توسط کمبود منگنز ایجاد می شود، تا حدی شبیه به کمبود آهن است. این علائم از یک کلروز خفیف در برگ های جوان و مشبک شدن رگبرگ ها در برگ های بالغ، مخصویا هنگامی که زیر نور قرار دارند، شروع میشود. همچنانکه تنش افزایش میابد، برگ ها به رنگ فلز مانند خاکستری تابنده ای در آمده و لکه های تیره و مناطق نکروتیک در امتداد رگبرگها پیدا می شوند. همچنین یک درخشندگی (جلوه) مایل به ارغوانی ممکن است در سطح بالایی برگ ها ظاهر شود.

نقش روی :

روی برای فعالیت چند آنزیم مانند الکل دهیدروژناز و کربنیک انیدراز مورد نیاز است. این عنصر در خاکها به مقدار متغیر وجود دارد ولی میزان روی قابل جذب و یون روی پایین است. کمبود آن در ترکیب و تشکیل اسید ریبونوکلئیک و در نتیجه تشکیل پروتئین گیاهی نقش مهمی ایفا میکند. روی آثار عمیقی در متبولیسم نرمال گیاه دارد و بطور کلی متابولیسم کربوهیدراتها، پروتئین، اکسین و فرآیندهای زایشی تحت تاثیر شدید کمبود روی قرار میگیرند. کمبود روی باعث کاهش 70 – 50 درصدی فتوسنتز، کاهش محتوای کلروفیل، ساختمان غیر نرمال کلروفیل، کاهش تعداد کلروپلاست غلاف آوندی و افزایش فسفر غیر آلی می شود. روی در تشکیل میوه نیز نیز نقش مهمی داشته و برای جلوگیری از ریزش گلها و جوانه ها توصیه میشود. در اثر کمبود روی سنتز پروتئین کاهش و اسیدهای آمینه تجمع می یابند که علت آن کاهش انتقال اسیدهای آمینه و همچنین افزایش تجزیه و تخریبRNA است. در اثر کمبود روی فعالیت آنزیم Rnase افزایش می یابد که این امر موجب تخریب RNAو کاهش سنتز پروتئین می گردد.

علائم کمبود روی :

برگ ها علامت نکروز پیشرفته بین رگبرگی نشان می دهند. در مراحل اولیه کمبود روی، برگ های جوان تر زرد شده و سطح بالایی برگ های بالغ، به صورت سوراخ سوراخ در می آید. همچنین مخروطی شکل شدن آنها رایج است. همچنانکه کمبود پیشرفت می کند، این علائم به صورت نکروز بین رگبرگی شدیدی ظاهر می شود اما رگبرگ اصلی مانند مواقع ترمیم کمبود آهن، سبز باقی می ماند. در بسیاری از گیاهان به ویژه درختان، برگ ها خیلی کوچک شده، میانگره ها کوتاه و شبیه به حالت روزت به نظر می رسند.

نقش مس :

مس در ساختار سه نوع پروتئین وجود دارد و چند آنزیم را فعال می کند. یونهای مس تنها به صورت کمپلکس و قابل مبادله به ماده آلی، متصل و قابل جذب می باشند. در صورت کمبود مس، برگ ها کوچک مانده و سرشاخه های جوان دچار برگ سوختگی میشوند و در محیطهایی با PH قلیایی، مس بطور کلی غیر قابل جذب برای گیاه میباشد، لذا بازده مس موجود در خاک های ایران بسیار پایین است. این عنصر در سیستم های آنزیمی اکسیداز-کاتالاز ضروری است و در واکنشهای انتقال الکترون سهیم بوده و فعال کننده چندین آنزیم است. مس در گیاه متحرک نیست، لذا همواره به شکل رسوب در خاک باقی میماند.

علائم کمبود مس :

برگ های دچار کمبود مس پیچیده شده و دمبرگ آنها به سمت پائین خم می شود. کمبود مس میتواند با کلروز خفیف سرتاسری همراه با فقدان فشار ترگر همیشگی در برگ های جوان، بیان شود. برگ های به تازگی بالغ شده، مشبک شده، رگبرگ های سبز همراه با مناطق سفید شده تا خاکستری مایل به سفید از خود نشان می دهند. برخی برگ ها، نقاط تو خالی کلروتیکی نشان داده و تمایل به خمیدن به سمت پائین دارند. برگ ها کوچک و کلروتیک همراه با لکه های نکروتیک می شوند.

نقش بور :

این عنصر برای تشکیل دیواره سلولی، انتقال قندها و نشاسته تشکیل جوانه انتهایی تشکیل دانه و لوله گرده ضروری می باشد. با وجود اینکه بور در خاک خیلی پویا می باشد اما در گیاه پویایی آن خیلی کم است. در نتیجه کمبود و سمیت آن هر دو حائز اهمیت است، لذا روش کاربرد بور نقش مهمی در میزان استفاده آن دارد.

علائم کمبود بور:

برگ های دچار کمبود بور یک کلروز عمومی خفیف نشان می دهند. تحمل گیاهان به تغییرات زیاد مقدار بور، به اندازهای است که غلظت های مورد نیاز برای رشد گیاه تا غلظت های سمی آن برای گیاهان حساس به بور، اختلاف اندکی دارند.

نقش مولیبدن:

انتقال مولیبدن احتمالا در آوندهای چوبی صورت می گیرد. همچنین قدرت جابجایی آن در گیاه نسبتا کم است و به همین دلیل این عنصر در آوندهای آبکشی و سلولهای پارانشیمی متمرکز می شود. به دلیل ناچیز بودن مقدار مولیبدن قابل جذب در خاک، غلظت آن معمولا در بافت های گیاهی کم است.

علائم کمبود مولیبدن:

برگ ها بعضی لکه های خال مانند همراه باکلروز بین رگبرگی نشان می دهند. یک علامت ابتدایی برای کمبود مولیبیدن، کلروز سرتاسری عمومی است که شبیه به علامت کمبود نیتروژن است با این تفاوت که بدون رنگ مایل به قرمز در سطح پائینی برگ ها می باشد. این امر از نتایج تقاضا برای مولیبدن در احیاء نیترات، که به کاهیده شدن اولیه در آسیمیلاسیون به وسیله گیاه نیاز دارد، می باشد. بنابراین علایم اولیه کمبود مولیبدن در حقیقت ناشی از کمبود نیتروژن هستند هر چند مولیبدن ماموریت متابولیکی دیگری در گیاه دارد و از این رو علایم کمبود آن حتی هنگامی که نیتروژن احیاء شده در دسترس است، وجود دارد.

نانو کود

فناوری نانو چیست؟

فناوری نانو عبارتست از هنر دستکاری مواد در مقیاس اتمی یا مولکولی با هدف در دست گرفتن کنترل آنها در سطح مولکولی و اتمی و استفاده از خواص آنها در این سطوح.

مشخصات مواد یا محصولات نانو

  1. طراحی و ساخت این مواد باید کاملا هدفمند و مهندسی ساز باشد.
  2. مواد نانو ابعادی کمتر از 100 نانومتر (9-10 * 100 متر) در  هر سه بعد دارند.
  3. قابلیت افزودن عناصر یا کمپلکس های دیگر باید به این مواد موجود داشته باشند.
  4. این مواد باید خواص نانویی داشته باشند یعنی باید با محصولات مشابه خود که نانو نیستند خواص متفاوت فاحشی داشته باشند (نسبت سطح به حجم بسیار زیادتر، ذخیره انرژی زیادتر به شکل شیمیایی، چگالی بسیار بیشتر،هدایت الکتریکی بهتر، کارایی بهتر و پیشرفته تر مانند رسانش هدفمند)

روش های ساخت در فناوری نانو

الف) روش پایین به بالا: یعنی چینش اتم به اتم و مولکول به مولکول از یک ماده کنار هم بطور دلخواه جهت ایجاد و ساخت مواد جدید  نانومتری.
ب) روش بالا به پایین: خرد کردن ذرات و ترکیبات بزرگتر ماده در چند مرحله تا رسیدن به مقیاس نانو.
ج) روش خودچینی یا خود تکثیری: عبارتست از جذب اتم ها و مولکولهای مواد بطور هوشمندانه توسط خود آنها و بصورت خودبخودی به منظور ایجاد ساختار به هم پیوسته و منظم( این روش بهترین متد برای ساخت انبوه محصولات نانویی می باشد)